ဘုရားအားရွိခုိးပါ၏

နေမာတႆဘဂ၀ေတာအရဟေတာသမၼာသမၺဳဒၶႆ။Namo Tassa Bagavato Arahato Samma sambuddhassa.Namo Tassa Bagavato Arahato Samma sambuddhassa.နေမာတႆဘဂ၀ေတာအရဟေတာသမၼာသမၺဳဒၶႆ။
Showing posts with label သမုိင္း. Show all posts
Showing posts with label သမုိင္း. Show all posts

Saturday, March 17, 2012

ျမန္မာတိုင္းရင္းသား ၁၃၅ မ်ိဳး

ကခ်င္တြင္ လူမ်ိဳးစု စုစုေပါင္း ၁၂ မ်ိဳး ရွိသည္။




(၁) ကခ်င္ Kachin



(၂) တရုမ္းTaron Taron



(၃) ဒေလာင္ Dalaung



(၄) ဂ်ိန္းေဖာ Jinghpaw



(၅) ေဂၚရီ Guari



(၆) ခခူ Hkahku



(၇) ဒူးလန္း Duleng



(၈) မရူ (ေလာ္ေ၀ၚ) Maru (Lawgore)



(9) ရ၀မ္ Rawang



(၁၀) လရွီ (လခ်ိတ္) Lashi (La Chit)



(၁၁) အဇီး Atsi



(၁၂) လီဆူး Lisu





ကယားတြင္ လူမ်ိဳးစု စုစုေပါင္း ၉ မ်ိဳး ရွိသည္။



(၁၃) ကယား Kayah



(၁၄) ဇယိမ္း Zayein



(၁၅) ကယန္း (ပေဒါင္) Ka-Yun (Padaung)



(၁၆) ကဲ့ခို Gheko



(၁၇) ေဂဘား Kebar



(၁၈) ဘရဲ႕ (ကေယာ) Bre (Ka-Yaw)



(၁၉) မႏုမေနာ Manu Manaw



(၂၀) ယင္းတလဲ Yin Talai



(၂၁) ယင္းေဘာ္ Yin Baw



ကရင္တြင္ လူမ်ိဳးစု စုစုေပါင္း ၁၁ မ်ိဳး ရွိသည္။



(၂၂) ကရင္ Kayin



(၂၃)ကရင္ျဖဴ Kayinpyu



(၂၄) ပေလကီး Pa-Le-Chi



(၂၅) မြန္ကရင္ (စာျဖဴ) Mon Kayin (Sarpyu)



(၂၆) စေကာ Sgaw



(၂၇) တာေလွပြား Ta-Lay-Pwa



(၂၈) ပကူး Paku



(၂၉) ဘြဲ Bwe



(၃၀) ေမာ္ေနပြား Monnepwa



(၃၁) မိုးပြား Monpwa



(၃၂) ႐ွဴး (ပိုး) Shu (Pwo)





ခ်င္းတြင္ လူမ်ိဳးစု စုစုေပါင္း ၅၃ မ်ိဳး ရွိသည္။



(၃၃) ခ်င္း (ဇိုမီး) Chin (Zomi)



(၃၄) ေမ့ေထး (ကသည္း) Meithei (Kathe)



(၃၅) ဆလိုင္း Saline



(၃၆) ကလင္ေကာ (လူေရွ) Ka-Lin-Kaw (Lushay)



(၃၇) ခမီ Khami



(၃၈) အ၀ခမီ Awa Khami



(၃၉) ေခါႏိုး Khawno



(၄၀) ေခါင္စို Kaungso



(၄၁) ေခါင္စိုင္ခ်င္း Kaung Saing Chin



(၄၂) ခြာဆင္းမ္ Kwelshin



(၄၃) ခြန္လီ (ဆင္) Kwangli (Sim)



(၄၄) ဂန္တဲ့ (လင္တဲ) Gunte (Lyente)



(၄၅) ေဂြးတဲ Gwete



(၄၆) ငြန္း Ngorn



(၄၇) ဆီစာန္ Zizan



(၄၈) ဆင္တန္ Sentang



(၄၉) ဆိုင္းဇန္ Saing Zan



(၅၀) ဇာေဟာင္ Za-How



(၅၁) ဇိုတံုး Zotung



(၅၂) ဇိုေဖ Zo-Pe



(၅၃) ဇို Zo



(၅၄) ဇန္ညွပ္ Zahnyet (Zanniet)



(၅၅) တေပါင္Tapong



(၅၆) တီးတိန္ Tiddim (Hai-Dim)



(၅၇) ေတဇန္ Tay-Zan



(၅၈) တိုင္ခ်ြန္း Taishon



(၅၉) သဒို Thado



(၆၀) ေတာရ္ Torr



(၆၁) ဒမ္ Dim



(၆၂) ဒိုင္ (ယင္ဒူး) Dai (Yindu)



(၆၃) နာဂ Naga



(၆၄) Tanghkul



(၆၅) Malin



(၆၆) Panun



(၆၇) Magun



(၆၈) Matu



(၆၉) Miram (Mara)



(၇၀) Mi-er



(၇၁) Mgan



(၇၂) လူရွိုင္း (လူေရွ) Lushei (Lushay)



(၇၃) Laymyo



(၇၄) Lyente



(၇၅) ေလာက္တူ Lawhtu



(၇၆) လိုင္ Lai



(၇၇) လိုင္ဇို Laizao



(၇၈) ၀ါကင္းမ္ Wakim (Mro)



(၇၉) Haulngo



(၈၀) အနူး Anu



(၈၁) အနန္ Anun



(၈၂) Oo-Pu



(၈၃) လင္းဘု Lhinbu



(၈၄) အရွိုAsho (Plain)



(၈၅) Rongtu





ဗမာတြင္ လူမ်ိဳးစု စုစုေပါင္း ၉ မ်ိဳး ရွိသည္။



(၈၆) ဗမာ Bamar



(၈၇) ထား၀ယ္ Dawei



(၈၈) ၿမိတ္ Beik



(၈၉) ေယာ Yaw



(၉၀) ယဗိန္း Yabein



(၉၁) ကဒူး Kadu



(၉၂) ကနန္း Ganan



(၉၃) ဆလံု Salon



(၉၄) ဖြန္ Hpon





မြန္္တြင္ လူမ်ိဳးစု စုစုေပါင္း ၁ မ်ိဳး ရွိသည္။



(၉၅) မြန္ Mon





ရခိုင္တြင္ လူမ်ိဳးစု စုစုေပါင္း ၇ မ်ိဳး ရွိသည္။



(၉၆) ရခိုင္ Rakhine



(၉၇) ကမန္လူမ်ိဳး‎ Kamein



(၉၈) ခမီြး Kwe Myi



(၉၉) ဒိုင္းနက္ Daingnet



(၁၀၀) မရမာႀကီး Maramagyi



(၁၀၁) ၿမိဳ Mro



(၁၀၂) သက္ Thet





ရွမ္းတြင္ လူမ်ိဳးစု စုစုေပါင္း ၃၃ မ်ိဳး ရွိသည္။



(၁၀၃) ရွမ္း Shan



(၁၀၄) ယြန္း (ေလာ) Yun (Lao)



(၁၀၅) ကြီ Kwi



(၁၀၆) ဖ်င္ Pyin



(၁၀၇) ေယာင္ Yao



(၁၀၈) ဓေနာ Danaw



(၁၀၉) ပေလး Pale



(၁၁၀) အင္ Eng



(၁၁၁) စံု Son



(၁၁၂) ခမူ Khamu



(၁၁၃) ေကာ္ (အခါ အီေကာ) Kaw (Akha-E-Kaw)



(၁၁၄) ကိုးကန္႔ Kokant



(၁၁၅) ခႏၲီးရွမ္း Khamti Shan



(၁၁၆) ဂံုရွမ္း Hkun



(၁၁၇) ေတာင္ရိုး Taungyo



(၁၁၈) ဓနု Danu



(၁၁၉) ပေလာင္ Palaung



(၁၂၀) ေျမာင္ဇီး Man Zi



(၁၂၁) ယင္းက်ား Yin Kya



(၁၂၂) ယင္းနက္ Yin Net



(၁၂၃) ရွမ္းကေလး Shan Gale



(၁၂၄) ရွမ္းႀကီး Shan Gyi



(၁၂၅) လားဟူ Lahu



(၁၂၆) အင္းသား Intha



(၁၂၇) အိုက္ဆြယ္ Eik-swair



(၁၂၈) ပအို၀္း Pa-O



(၁၂၉) တိုင္းလြယ္ Tai-Loi



(၁၃၀) တိုင္းလ်မ္ Tai-Lem



(၁၃၁) တိုင္းလံု Tai-Lon



(၁၃၂) တိုင္းေလ့ Tai-Lay



(၁၃၃) မိုင္းသာ Maingtha



(၁၃၄) ေမာရွမ္း Maw Shan



(၁၃၅)၀ Wa

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္၌ေနထိုင္ၾကေသာ တိုင္းရင္းလူမ်ိဳး အျပားကို ဆိုလိုသည္။ ဤ၌ ေရွးေဟာင္းရာဇ၀င္လာ ဆိတ္သုဥ္းေလျပီးေသာ လူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ ေနာက္ေပၚ စာအုပ္စာတမ္း မွတ္သားခ်က္တို႔တြင္ ပါ၀င္ေတြ႕ရွိရေသာ လက္ရွိျပည္ေထာင္စုသား လူမ်ိဳးမ်ားကိုပါ ေရတြက္ေဖၚျပလိုက္ေသာ္လည္း မ်ားစြာ က်န္ရွိေပေသး၏။




(၁) ခ်င္းလူမ်ိဳး-ေျမာက္ပိုင္းခ်င္းမ်ားကား ခ်င္းေတာင္ႏွင့္ အထက္ခ်င္းတြင္းခ႐ိုင္၌ ေနၾက၍ အလယ္ပိုင္းခ်င္းႏွင့္ ေတာင္ပိုင္းခ်င္းတို႔ကား ပခုကၠဴ, စစ္ေတြခ႐ိုင္, ခ်င္းေတာင္ ႏွင့္ ေတာင္ဘက္ရွိ ေတာင္တန္းတခို၌ ေနထိုင္ၾက၏၊ ခ်င္းမ်ိဳးကြဲ မ်ားစြာရွိေၾကာင္းကိုလည္း သိရေသးသည္၊



(၂) ကမိ လူမ်ိဳးႏွင့္၊



(၃) ၿမိဳလူမ်ိဳး- ရခိုင္ျပည္ေျမာက္ပိုင္း၌ ေနၾကသည္၊



(၄) ကဒူး လူမ်ိဳး- ကသာႏွင့္အထက္ ျမန္မာႏိုင္ငံ(ျမန္မာျပည္) အထက္ခ်င္းတြင္းခ႐ိုင္ တေလွ်ာက္၌ ေနၾကသည္၊



(၅) ကခ်င္ လူမ်ိဳး- အထက္ျမန္မာျပည္ႏွင့္ ရွမ္းျပည္နယ္ေျမာက္ဖက္ အက်ဆံုးေသာ အရပ္တို႔၌ ေနၾကသည္၊



(၆) မ႐ူ လူမ်ိဳး၊



(၇) လရွီ လူမ်ိဳး၊



(၈) ဇီ လူမ်ိဳး- ျမန္မာျပည္ႏွင့္ ရွမ္းျပည္ေျမာက္ဖက္စြန္း ျမစ္ၾကီးနားခ႐ိုင္ႏွင့္ အျခားခ႐ိုင္ မ်ား၌ ေနၾကသည္၊



(၉) လီေရွာ သို႕မဟုတ္ လိေဆာ လူမ်ိဳး- သံလြင္ေတာင္ျခား, ေရႊလီႏွင့္ ဧရာ၀တီအတြင္းရွိ ေတာင္မ်ား, အထက္ျမန္မာျပည္ႏွင့္ ရွမ္းျပည္ အေရွ႕ေျမာက္ဖက္စြန္း၌ ေနၾက၏၊



(၁၀) လားဟူ သို႔မဟုတ္ မုဆိုးလူမ်ိဳး၊



(၁၁) နန္း သို႕မဟုတ္ ရ၀င္းလူမ်ိဳး- ကခ်င္ျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္း၌ ေနထိုင္ၾကသည္၊



(၁၂) ေကာ သို႔မဟုတ္ အခ လူမ်ိဳး- က်ိဳင္းတံုႏွင့္မဲေခါင္နယ္ အေရွ႕ဖက္ နယ္တေလွ်ာက္၌ ေနၾကသည္၊



(၁၃) ပေလာင္ လူမ်ိဳး- ရွမ္းျပည္ႏွင့္မိုးကုတ္နယ္တေလွ်ာက္၌ေနၾကသည္၊



(၁၄) ရီယန္း လူမ်ိဳး- ေတာင္ပိုင္းရွမ္းျပည္နယ္၏ အေရွ႕ေျမာက္ဖက္၌ေနၾကသည္၊



(၁၅) ၀ လူမ်ိဳး- ရွမ္းျပည္နယ္၏ အေရွ႕ပိုင္း တ႐ုပ္ျပည္နယ္ျခားအနီး၌ေနထိုင္ၾကသည္၊



(၁၆) ကရင္ လူမ်ိဳး- ေအာက္ဗမာျပည္၏ အေရွ႕ဖက္, ေတာင္ဖက္ ရွမ္းျပည္နယ္၏ အေနာက္ဖက္ႏွင့္ ေတာင္ဖက္တေလွ်ာက္၌ ေနထိုင္ၾကသည္၊ ၄င္းတို႔လည္း မ်ိဳးျပားမ်ားစြာရွိေသး၏၊



(၁၇) ပအိုဝ့္ သို႔မဟုတ္ ေတာင္သူ လူမ်ိဳး- ေအာက္ျမန္မာျပည္သထံုခ႐ိုင္ႏွင့္ ေတာင္ပိုင္းရွမ္းျပည္နယ္ အခ်ဳိ႕တြင္ ေနထိုင္ၾကသည္၊



(၁၈) ဆလံု လူမ်ိဳး- ျမိတ္ကြ်န္းစု၌ေနၾကသည္၊



(၁၉) ကယား သို႔မဟုတ္ ကရင္နီ လူမ်ိဳး- ကယားျပည္နယ္၌ေနၾကသည္၊



(၂၀) ရွမ္း လူမ်ိဳး၊



(၂၁) မိုင္းသာ လူမ်ိဳး၊



(၂၂) ဒရယ္ လူမ်ိဳး၊



(၂၃) ရခိုင္ လူမ်ိဳး- ရခိုင္တိုင္းနယ္၌ေနၾကသည္၊



(၂၄) ဗမာ ၊



(၂၅) ထား၀ယ္ လူမ်ိဳး- တနသၤာရီ ကမ္း႐ိုးတေလွ်ာက္၌ေနၾကသည္၊



(၂၆) ေယာလူမ်ိဳး- ပခုကၠဴခ႐ိုင္ အေနာက္ေျမာက္ရွိ ေယာနယ္ တေလွ်ာက္၊



(၂၇) ဒႏု လူမ်ိဳး၊



(၂၈) ေကြ သို႔မဟုတ္ ယပိန္း, ဇပိန္း လူမ်ိဳး၊



(၂၉) ဖုန္ လူမ်ိဳး၊



(၃၀) အင္းသား လူမ်ိဳး၊



(၃၁) ေတာင္႐ိုး လူမ်ိဳး၊



(၃၂) ဒိုင္နက္ လူမ်ိဳး၊



(၃၃) ပေဒါင္း လူမ်ိဳး- ျမန္မာဆက္မ်ား၊ အမ်ားအားျဖင့္ ရွမ္းျပည္ေတာင္တန္းတေလွ်ာက္မွာ ေနထိုင္ၾကသည္၊



(၃၄) မြန္ လူမ်ိဳး၊



(၃၅) ကမု လူမ်ိဳး၊



(၃၆) ယအို လူမ်ိဳး၊



(၃၇) မိအို လူမ်ိဳး၊



(၃၈) ဒေနာ လူမ်ိဳး- မြန္ ခမာဆက္ လူမ်ိဳးမ်ား၊ ရွမ္းျပည္နယ္ ေျမာက္ပိုင္း၌ေနၾကသည္၊



(၃၉) နာဂ လူမ်ိဳး-နာဂေတာင္တေလွ်ာက္၊



(၄၀) ကုကီ လူမ်ိဳး၊



(၄၁) ကသည္း လူမ်ိဳး၊



(၄၂) ထမန္ လူမ်ိဳး- အထက္ခ်င္းတြင္းနယ္ ေတာင္႐ိုး ေတာင္ၾကားတို႔၌ေနၾကသည္၊



(၄၃) ဂ်င္းေဖါ သို႔မဟုတ္ သိန္းေဖာ လူမ်ိဳး၊



(၄၄) ခမင္ လူမ်ိဳး၊



(၄၅) ခႏုန္ လူမ်ိဳး- ကခ်င္ျပည္နယ္၌ေနၾကသည္၊



(၄၆) ေခါင္းတို လူမ်ိဳး- ေတာင္တန္းနယ္သားမ်ား၊



(၄၇) ပ်ဴလူမ်ိဳး၊



(၄၈) ကမ္းယံ လူမ်ိဳး၊



(၄၉) သက္ လူမ်ိဳး- ေရွးေဟာင္း ျမန္မာလူမ်ိဳးမ်ား။



(၅၀) ကမန္လူမ်ိဳး ၊ ရခို္င္လူမ်ိဳး စုထဲတြင္ပါဝင္သည္။ [1]

[ျပင္ဆင္ရန္​] ရည္ညႊန္းကိုးကား



↑ သုေတသနသရုပ္ျပအဘိဓာန္က်မ္းျပဳ ဖ်ာပံုတိုက္သစ္ဆရာေတာ္ (၂၀၀၇ တည္းျဖတ္ျခင္း)











Friday, March 16, 2012

မြန္ခမာအုပ္စု

မြန္ခမာ အုပ္စုဝင္ မြန္အမ်ဳိးသားမ်ားသည္ လြန္ခဲ့ေသာသမုိင္းမတင္မီေခတ္ ႏွစ္ေပါင္းေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာက တ႐ုတ္ျပည္ ယန္စီက်န္ျမစ္ဝွမ္း (Yangtze Kiang) မွ ေတာင္ဘက္သုိ႕ တျဖည္းျဖည္း ဆင္းသက္လာၾကသည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္းသုိ႕ အရင္ဆုံး ဆလုံ နွင့္ မေလးတုိ႕ ဝင္ေရာက္လာၿပီးေနာက္ မြန္၊ ပေလာင္၊ ဝ အုပ္စုဝင္ လူမ်ဳိးမ်ား ဝင္ေရာက္လာၾကသည္။ ထုိသူတုိ႕မွာ ဆလုံမေလးအုပ္စုဝင္တုိ႕ထံမွ ယဥ္ေက်းမႈအခ်က္အလက္ မ်ားကုိ ယူေဆာင္လာၾကသည္။ သီးႏွံအျဖစ္ စပါး၊ ႏွံစား ေျပာင္း၊ ပဲႀကီး၊ ပဲလြန္း၊ ႀကံ၊ ပိန္းဥ၊ ေမ်ာက္ဥ၊ ေက်ာက္ဖ႐ုံႏွင့္ ဗူး စေသာအသီးအႏွံမ်ား စုိက္ပ်ဳိးပုံလကၡဏာ႐ွိခ့ဲဲသည္။







လြန္ခဲ့ေသာႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀၀ ခန္႕အခါမွပင္လွ်င္ ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္းသုိ႕ ေရာက္႐ွိေနထုိင္ေသာ မြန္၊ ပေလာင္၊ ဝ ေ႐ွ႕ေျပး လူမ်ဳိးတုိ႕ စုိက္ပ်ဳိးေရးကုိ လုပ္ကုိင္လာၾကသည္။ ထုိ႕ေနာက္ ေတာင္ယာစုိက္ပ်ဳိးမႈသာမက ေျမျပန္႕တြင္လည္း ထြန္ယက္စုိက္ ပ်ဳိးလာၾကသည္။ ေ႐ွးအခါက စုိက္ပ်ဳိးေရးလုပ္ကုိင္မႈကုိ အေျချပဳ၍ ေပၚေပါက္ခဲ့ေသာ ႐ြာတည္း ဟူေသာအုပ္စုဝင္မ်ားမွာ တျဖည္းျဖည္း က်ယ္ျပန္႕လာ၍ ႐ြာႀကီးမ်ား ျဖစ္လာ၏။ ၎မွတဆင့္ ၿမိဳ႕မ်ား ၎တုိ႕ကုိ စု႐ုံးလွ်က္ ႏုိင္ငံငယ္မ်ား စတင္ေပၚ ေပါက္ခဲ့၏။ ၎တုိ႕မွာ လူမ်ဳိးအလုိက္ ေခၚေသာ ႏုိင္ငံငယ္ကေလးမ်ား ျဖစ္ၾက၏။






၎တုိ႕ဝတ္စားဆင္ယင္မႈမွာလည္း ေက်ာက္ေခတ္လူသားတုိ႕၏ဝတ္စားဆင္ယင္မႈျဖစ္ေသာ သစ္႐ြက္၊ သစ္ခက္တုိ႔ကုိ ဝတ္ ဆင္ျခင္းမ႐ွိဘဲ လက္ပံပင္မွ ရ႐ွိေသာ လဲ၊ မႈိ႕ တုိ႕ကုိ ျပဳျပင္စီမံ၍ အဝတ္အထည္ ယက္လုပ္ဝတ္ဆင္ၾကသည့္လကၡဏာမ်ား ႐ွိ ခဲ့သည္။ ၎မွတဆင့္ ထုိအဝတ္အထည္မ်ားကုိ မဲနယ္ဆုိး၍ ဝတ္တတ္လာၾကသည္။ ဝါဂြမ္းကား မေပၚေသး။






ထုိ မြန္၊ ပေလာင္၊ ဝ အုပ္စုဝင္တုိ႕သည္ မိမိတုိ႕ထက္ အရင္ေရာက္႐ွိေနေသာ ဆလုံမေလးအႏြယ္ဝင္တုိ႕ႏွင့္ မိမိတုိ႕မ်ဳိးႏြယ္ တူေ႐ွ႕လူမ်ားကုိ ေတာင္ဘက္သုိ႕၎၊ လူအေရာက္ေပါက္နည္းေသာ ေတာေတာင္ေဒသသုိ႕ ၎၊ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းေနထုိင္ေစရန္ ဖန္တီးခဲ့သည္။ မြန္တုိ႕သည္ ေတာင္ဘက္ ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚေဒသ ဝႏွင့္ပေလာင္အုပ္စုတုိ႕သည္ ေျမာက္ဘက္ ေတာင္မ်ားေပၚ တြင္ ေျပာင္းေ႐ႊ႕ေနထုိင္ရင္း မြန္၊ ပေလာင္၊ ဝ အုပ္စုတုိ႕သည္ သီးျခားလူမ်ဳိးမ်ား ျဖစ္လာသည္။ ထုိစဥ္ကာလ မြန္၊ ပေလာင္၊ ဝ အုပ္စုတုိ႕သည္ ျမန္မာႏုိင္ငံတစ္ဝွမ္းလုံးကုိပင္ လႊမ္းမုိးခဲ့ၾကသည္ဟု ယူဆစရာ႐ွိသည္။






(မွတ္ခ်က္- မြန္၊ ပေလာင္၊ ဝ ေ႐ွ႕ေျပးလူမ်ဳိးမ်ားဆုိရာ၌ မြန္၊ ပေလာင္၊ ဝ တုိ႕ထက္ ေစာစြာေရာက္႐ွိ၍ ၎တုိ႕ႏွင့္မ်ဳိးႏြယ္တူ မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ အမ်ဳိးခ်င္းတူေသာ္လည္း ယဥ္ေက်းမႈအဆင့္အတန္းတြင္ ကြာျခားလွသည္။ ၎လူမ်ဳိးတုိ႕ကုိ ျမန္မာႏုိင္ငံ တြင္ မေတြ႕ရေတာ့ေပ။ ဝင္ေရာက္ေ႐ြ႕ေျပာင္းေနထုိင္ရာတြင္ အျခား မြန္၊ ပေလာင္၊ ဝ အုပ္စုဝင္ထက္ဦး၍ အာ႐ွတုိက္ ေတာင္ဘက္စြန္းသုိ႕ ေရာက္႐ွိေနၾကၿပီ။ ၎တုိ႕သည္ နီကုိဘာ ေခၚ နာဂဘာရီကြၽန္းသားမ်ားႏွင့္ မေလးကြၽန္းဆြယ္အလယ္ ပုိင္း ေတာေတာင္မ်ားတြင္ ေနထုိင္သည့္ဆကုိင္းလူမ်ဳိးမ်ား ပါဝင္ၾကသည္။ ၎တုိ႕ေရာက္႐ွိေသာအခ်ိန္မွာ လြန္ခဲ့ေသာအႏွစ္ ၂၀၀၀ ေက်ာ္ခန္႕က ျဖစ္သည္ဟု ခန္႕မွန္းရသည္။ )






ထုိ႕ေၾကာင့္ ထုိေခတ္ကုိ မြန္၊ ပေလာင္၊ ဝ ေခတ္ဟု ေခၚတြင္သုံးစြဲရမည္ျဖစ္သည္။ မြန္၊ ပေလာင္၊ ဝ အုပ္စုဝင္တုိ႕ ျမန္မာ ျပည္အတြင္းသုိ႕ ေရာက္႐ွိလာေသာအခါ မိမိတုိ႕၏ယဥ္ေက်းမႈ ပါလာခဲ့သည္။ ေရာက္႐ွိေသာေဒသ႐ွိ ယဥ္ေက်းမႈကုိလည္း ဆက္ခံသျဖင့္ ယဥ္ေက်းမႈအဆင့္အတန္း အေတာ္အတန္ တုိးတက္လာခဲ့သည္။ ထုိ႕ျပင္ အိႏၵိယေတာင္ပုိင္းမွ လာေရာက္ေသာ အိႏိၵယတုိင္းရင္းသားကုန္သည္မ်ားႏွင့္ လည္း ကူးလူးဆက္ဆံရသျဖင့္ အိႏၵိယယဥ္ေက်းမႈကုိပါ ရ႐ွိခဲ့ပါသည္။ ၎တုိ႕ထံမွ ဟိႏၵဴဘာသာအယူဝါဒ၊ စာေရးသည့္အတတ္ပညာ၊ အုပ္ခ်ဳပ္မႈႏွင့္ေနထုိင္ဝတ္ဆင္မႈမ်ားကုိ နည္းယူၿပီး မိမိတုိ႕ကုိယ္ပုိင္ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ သင့္ေတာ္သလုိ ျပင္ဆင္လက္ခံ၍ ကုိယ္ပုိင္ယဥ္ေက်းမႈအသြင္သုိ႕ ေျပာင္းလဲယူၾကသည္။ ၎ျပင္ ထူးျခား မွတ္သားဖြယ္ေကာင္းေသာအခ်က္တစ္ရပ္မွာ ဟိႏၵဴအယူဝါဒ ေရာက္ၿပီးေနာက္၊ ယခုအခ်ိန္အထိ ထြန္းေျပာင္လွ်က္႐ွိေသာ ဗုဒၶဘာသာ ေရာက္႐ွိလာသည္။ ထုိသုိ႕ေရာက္႐ွိလာေသာ ဗုဒၶသာသနာမွာ ေထရဝါဒဗုဒၶဘာသာ၊ ေတာင္ပုိင္းဗုဒၶဘာသာ ျဖစ္သည္။ ပထမေရာက္႐ွိလာေသာ ဟိႏၵဴအယူအဆကုိ စြန္႕ပစ္၍ ေထရဝါဒ ဗုဒၶဘာသာကုိ ခံယူသည္။ ေျမာက္ပုိင္းတြင္ မဟာယန၊ အရည္းႀကီးတုိ႕ သာသနာသာ ႐ွိေနေသးသည္။ မြန္တုိ႕ေဒသသည္ ဦးစြာပထမ ဗုဒၶဝါဒထြန္းလင္းခဲ့ေသာ ေဒသ ျဖစ္သည္။

မြန္ခမာအုပ္စု(၁)




ျမန္မာျပည္တြင္းသို႔ ပထမဆုံး၀င္ေရာက္လာေသာ လူမိ်ဳအုပ္စုၾကီး


ျဖစ္သည္၊ ၎အုပ္စုသည္ မဲေခါင္ႏွင့္ သံလြင္ျမစ္၀ွမ္းမ်ားအတိုင္း


ဆင္းသက္လာၾကကာ အခ်ိုဳ႔ကကေမာၻဒီယားျပည္နယ္ ႏွင့္ ထိုင္နိုင္


ငံတြင္းသို႔ ၀င္ေရာက္ၾကျပီး အခ်ိဳ႔ကမူ အေနာက္ဖက္သို႔ လွည့္၍ ျမန္


မာျပည္တြင္းသို႔ ၀င္ေရာက္ခဲ့ၾကေလသည္ ၊။ ထိုမြန္ခမာ လူမ်ဳိးအုပ္စု


ၾကီးမွ ယခုတိုင္ျမန္မာျပည္တြင္းရွိ


မြန္လူမ်ိဳး


၀လူမိိ်ဳး


ပေလာင္လူမ်ဳွီး


ေျမာင္လူမ်ိဳး


ပေဒါင္လူမ်ိဳး ေခၚကယမ္းလူမ်ိဳးမ်ားေပါက္ဖြားလားခဲ့သည္


ကခ်င္ ခ်င္းအုပ္စု


၎အုပ္စုသည္ သံလြင္ႏွင့္ ျဗဟၼပုတၱရျမစ္မ်ားၾကားရွိ ျမင့္မားလွေသာ


ေရးခဲဖုန္းေတာင္တန္းမ်ားကို ျဖတ္ေက်ာ္ရန္ ခဲယဥ္းေသာေၾကာင့္


ထိုတံတိုင္းၾကီးကို ေကြ႔ေရွာင္ရင္း အေနာက္ဖက္ဆီသို႔ လွည့္ကာ အာသံျပည္


ဖက္မွလွည့္၍ ျမန္မာျပည္တြင္းသို႔ ၀င္ေရာက္၏ ထိုအုပ္စုတြင္ ခ်င္းလူမ်ိဳးတို႕


သည္ ပထမဆုံး၀င္ေရာက္ခဲ့ခ်င္းျဖစ္ရာ ခ်င္းတြင္းျမစ္ဖ်ားေဒသမွ ေအာက္ဖက္


ပဂၤလားပင္လယ္ေအာ္ ပင္လယ္ကမ္းေျခအထိ ေရာက္ေသာ အေနာက္ဖက္


ရိုးမေတာင္တန္း ေဒသမ်ားကို ေနရာယူခဲ့ၾကေလသည္ ယခုအခါကခ်င္ေခၚ


ဂ်င္ေဖားလူမ်ိဳးတို႔ကာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေနာက္က်ျပီး အထက္ပါလမ္းေၾကာင္း


အတိုင္း ျမန္မာျပည္တြင္းသို႔ ၀င္ေရာက္လာၾကခ်င္းျဖစ္ရာ ၎သို႔ေရာက္ရွိလာ


ေသာအခ်ိန္တြင္ ေအာက္ဖက္ရွိ ေတာင္တန္းမ်ားကို ခ်င္းႏွင့္ ခ်င္းအႏြယ္၀င္မ်ား


ေနရာယူထားျပီးကိုေတြ႔ရသည္ ထို႔ေၾကာင့္ ၎သို႔ဆင္းသက္ရာ လမ္းေၾကာင္းကို


အေရွေတာင္ဖက္ဆီသို႔ လွည့္လိုက္ကာ ရွမ္းလူမ်ိဳးမ်ား ေရာက္နင္းေနျပီးျဖစ္ေသာ


ခႏီးၱေျမျပန္႕ေဒသ(Hkamti plain )ကို ျဖတ္ေက်ာ္၍ ေမချမစ္၀ွမ္းႏွင့္ ၾတိဂံနယ္ေျမ


(traingale Area) အတြင္းသို႔ ဆင္းသက္လားခဲ့ၾက၏ ။ထိုအခ်ိန္အခါတြင္ ေတာင္


ဖက္ရွိရွမ္းလူမ်ိဳးတို႔မွာ ။တန္ခိုး အင္အားၾကီးေနခ်ိန္ျဖစ္ရာ ဂ်င္ေဖားလူမ်ိဴးတို႕သည္


ေတာင္ဖက္သို႔ ဆက္လက္၍ မဆင္းနိုင္ေတာ့ပဲ ၾတိဂံနယ္ေျမႏွင့္ ဆြန္ပရာဘြမ္ေဒသ


တို႔တြင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေစာင့္ဆိုင္းေနခဲ့ၾကရ၏ ေရွႏွစ္ေပါင္းသုံးရာခန္႔က ေအာက္


ဖက္မွရွမ္းမ်ား တန္ခိုး ဆုတ္ယုတ္လာခ်ိန္ တြင္မူ ေတာင္ဖက္ ျမစ္ၾကီးနား ဗန္ေမာ္


ကသာ ေဒသမ်ားႏွင့္ ေျမာက္ပိုင္း ရွမ္းျပည္နယ္အထိ ျပဳိ၍ ဆင္းလာၾကေလသည္


အဂၤလိ္ပ္တို႔ ျမန္မာျပည္ကို သိမ္းပိုက္ျပီးစအခိိ်န္အထိ ဂ်င္ေဖားလူမ်ိဳးတို႕မွာ ေအာက္


ဖက္ေဒသမ်ားဆီသို႔ ဆင္းသက္ေနၾကဆဲျဖစ္သည္ဟု သိရေပသည္။

Sunday, March 4, 2012

ပုဂံသမုိင္းစာမ်က္နွာ











အေနာ္ရထာမင္း (ျမန္မာ ၃၇၆-၄၃၉)အား အေနာ္ရထာမင္းေစာဟူ၍လည္း တြင္သည္။ အေနာ္ရထာမင္းသည္ ပထမ ျမန္မာ မြန္ ပ်ဴ နိုင္ငံေတာ္ႀကီးကို စတင္တည္ေထာင္ခဲ့သူျဖစ္သည္။ ပုဂံမင္း ၅၅ ဆက္အနက္ ၄၂ ဆက္ေျမာက္ မင္းျဖစ္သည္။ ပုဂံဘုရင္ ကြမ္းေဆာ္ေၾကာင္ျဖဴမင္းႏွင့္ မိဖုရား ေျမာက္ျပင္သည္ တို႔မွ သကၠရာဇ္ ၃၇၆ ခုႏွစ္တြင္ ဖြားျမင္ေသာသားေတာ္ ျဖစ္သည္။ အရည္းႀကီးတို႕၀ါဒ ႏွိမ္နင္း၍ ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶသာသနာ ထြန္းကားေစခဲ့သည္။ ဆည္ေျမာင္း ကန္ေခ်ာင္းတို႕ တည္ေဆာက္ရာ၊ ႏိုင္ငံေတာ္၏ စီးပြားေရး၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ ကာကြယ္ေရး စနစ္ကို စနစ္တက် ေဆာင္ရြက္ခဲ့သူ ျဖစ္သည္။














အေနာ္ရထာ (သို႔) ပုဂံသမိုင္းမ်က္ႏွာစာ


ပုဂံေဒသ မွ ယေန႔တိုင္ ေတြ႔ျမင္ႏိုင္ေသးေသာ ဘုရား ပုထိုး ေစတီမ်ား၏ သမိုင္း မ်က္ႏွာစာ အစကို ရွင္အရဟံ ႏွင့္ လက္တြဲကာ ဖြင့္လွစ္ခဲ့သူ သို႔မဟုတ္ ေထရဝါဒ ဗုဒၶဘာသာ ကို ျမန္မာျပည္ အလယ္ပိုင္း ေဒသတြင္ ျပန္ပြား စည္ပင္ေစခဲ့သူ ျဖစ္သည္။ အေနာ္ရထာသည္ ကြမ္းေဆာ္ေၾကာင္ျဖဴမင္းႏွင့္ ေျမာက္ျပင္သည္ မိဖုရားမွ ေမြးဖြားေသာ သားေတာ္ျဖစ္သည္။ ဖြားျမင္ၿပီးေနာက္ က်ဥ္စိုးမင္းက ထီးနန္းအစဥ္အလာမပ်က္ အႏုရာဓရြာကို စားေစဟု ခ်ီးျမႇင့္ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အႏုရာဓ ရြာစား မင္းသား ဟုေခၚတြင္သည္။






ထီးနန္းရရွိပုံ


ကြမ္းေဆာ္ေၾကာင္ျဖဴမင္းကိုသားေတာ္ႏွစ္ပါးျဖစ္သည့္ က်ဥ္စိုး ႏွင့္ စုကၠေတးတို႔က အေကာက္ၾကံကာ နန္းခ်ျပီး က်ဥ္စိုးမင္းသား နန္းတက္သည္။ ေျခာက္ႏွစ္အၾကာတြင္ ညီေတာ္ စုကၠေတး ကလုပ္ၾကံသျဖင့္ က်ဥ္စိုးမင္းလြန္ျပီးေနာက္ စုကၠေတးမင္း ထီးနန္းျပဳေနခဲ့သည္။ စုကၠေတးမင္းသည္ အေဖတူ အေမကြဲ ျဖစ္ေသာ အေနာ္ရထာ၏ မယ္ေတာ္ကို မိဖုရားအျဖစ္သိမ္းပိုက္ခဲ့သည္။ ထိုစဥ္က စုကၠေတးမင္းသည္ အေနာ္ရထာအား "ညီသားေနာင္မယ္"ဟု ေခၚလိုက္ေလသည္။






("ညီသားေနာင္မယ္"၏ ဆိုလိုရင္း အဓိပၸါယ္မွာ ညီလည္းညီ၊ သားလည္းသား ဟူေသာအဓိပၸါယ္မ်ိဳးေပါက္သည္။ အေနာ္ရထာ၏ ေမြးမိခင္ ေျမာက္ျပင္သည္ မိဖုရားကို စုကၠေတးက မိဖုရားေျမွာက္ လိုသည္ဟု ဆိုလိုရင္းျဖစ္သည္။) ထိုစကားရပ္မွာ ျမန္မာ့သမိုင္းတြင္ သမိုင္းတြင္ခဲ့ရေလသည္။


စုကၠေတး ၏ မိခင္ အလယ္ျပင္သည္ မိဖုရား ႏွင္႔ အေနာ္ရထာ ၏ မိခင္ ေျမာက္ျပင္သည္ မိဖုရားတို႔မွာ ညီအစ္မ ျဖစ္ရာ အေနာ္ရထာ ၏ မိခင္မွာ စုကၠေတး ၏ မိေထြးေတာ္သည္။ ထိုစကားကို အေနာ္ရထာ သိရေသာအခါ စုကၠေတးမင္းအား မေက်မနပ္ျဖစ္ကာ နန္းေတာ္မွထြက္ျပီး ပုပၸားအရပ္သို႔ ေရွာင္တိမ္းေလေတာ႔သည္။ အေနာ္ရထာသည္ စစ္တိုက္ရန္ လူသူစုေဆာင္းခဲ့သည္။ ပုဂံကို ျပန္လည္သိမ္းပိုက္ရန္ ခ်ီတက္လာျပီးေနာက္ စစ္ျဖစ္လ်ွင္ လူအမ်ားအျပား ေသေက်ပ်က္စီးမည္ ကို မလိုလားသျဖင့္ ေနာင္ေတာ္ စုကၠေတးမင္း နွင့္ ျမင္းကပါအရပ္တြင္ တစ္ဦးခ်င္းစီးခ်င္းထိုးခဲ့သည္။ ေနာက္ဆုံးတြင္ အေနာ္ရထာ အနိုင္ရရွိျပီး ပုဂံတြင္မင္း ျဖစ္လာခဲ့သည္။






အစုလိုက္အျပံဳလိုက္သတ္ျဖတ္ျခင္း


အေနာ္ရထာလက္ထက္တြင္ ထူးျခားေသာ နိမိတ္တစ္ခုေတြ႔သျဖင့္ သူ၏ ပုေရာဟိတ္ ေဗဒင္ဆရာမ်ားျဖစ္ေသာ ဟူးရားျဖဴ၊ ဟူးရားညိဳတို႔ကို ေမးျမန္းရာ ေနာင္တြင္ ေပၚမည့္ မင္းေလာင္းသည္ ယခု ပဋိသေႏၶတည္ေနျပီဟု နိမိတ္ဖတ္ျပၾကသည္။ အေနာ္ရထာသည္ သူ၏ ထီးနန္းကို မစြန္႔ခ်င္သျဖင့္ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိန္းမအားလုံးကို သတ္ေစသည္။ ထို႔ေနာက္ ကာလအတန္ၾကာတြင္ သတိရသျဖင့္ ပုေရာဟိတ္တို႔အား ထပ္၍ ေမးျမန္းရာ ပုေရာဟိတ္တို႔က ယခုလ်ွင္ နို႔စို႔အရြယ္ရွိေနျပီဟု ဆိုျပန္သျဖင့္ နို႔စို႔အရြယ္ကေလးအားလုံးကို သတ္ေစသည္။ ပုေရာဟိတ္တို႔ကို ေနာင္တစ္ခ်ိန္တြင္ ထပ္၍ ေမးျမန္းရာ ယခု ႏြားေက်ာင္းသား အရြယ္ရွိေနျပီဟု ဆိုသျဖင့္ ႏြားေက်ာင္းသားအရြယ္အားလုံး ကို သတ္ေစသည္။ ေနာက္နွစ္အတန္ၾကာတြင္ ထပ္၍ ေမးေသာ အခါ ယခု ရဟန္းျပဳေနၿပီ။ အကယ္၍ နန္းေတာ္တြင္းသို႔ ဆြမ္းဖိတ္ေကြ်းျပီး နန္းသုံးခရားျဖင့္ ေရတိုက္ပါက အာခံတြင္းမွ စက္ေရာင္ထြက္ေသာ သူသည္ မင္းေလာင္းျဖစ္သည္ဟု ဆိုၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ နန္းေတာ္သို႔ ရဟန္းေတာ္မ်ားကို ပင့္ဖိတ္၍ ဆြမ္းေကြ်းေေသာ အခါ စက္ေရာင္ထြက္သူကို ေတြ႔ရသည္။ ထိုအခါ အေနာ္ရထာက ဟူးရားျဖဴ နွင့္ ဟူးရားညိဳတို႔အား ဤသူသည္ ငါ၏ ထီးနန္းကို သိမ္းပိုက္မည့္သူလားဟု ေမးရာ ဟူးရားတို႔က မဟုတ္။ ေနာင္ မင္းဆက္တစ္ဆက္ေက်ာ္မွ မင္းျဖစ္မည့္သူျဖစ္သည္ဟု ဆိုသျဖင့္ အေနာ္ရထာသည္ ငါ့ထီးနန္းကို လုယူမည္ထင္သျဖင့္ မဆိုင္ေသာ လူမ်ားစြာကို အေၾကာင္းမဲ့သတ္ျဖတ္မိေလျပီဟု ေနာင္တရသည္။ အေနာ္ရထာသည္ ထိုသူအား နန္းေတာ္သို႔ ေခၚ၍ သူေကာင္းျပဳထားျပီး ထိုသူမွာ ေခတ္ၾကာေသာ္ က်န္စစ္သားျဖစ္သည္။






သာသနာအက်ိဳးေဆာင္မင္းျမတ္


အေနာ္ရထာမင္း နန္းတက္စတြင္ ပုဂံျပည္၌ ဘုရား၊ တရား၊ သံဃာ ရတနာသုံးပါးကို ၎၊ ေလာကနာထကို ၎၊ ျဗဟၼာ၊ ဗိႆႏိုး၊ ပေရေမသြာ တို႔ကို၎၊ နတ္နဂါးႏွင့္ အရည္းႀကီး‎ တို႔ကို၎ အားလုံးစုံကို ေရာေႏွာ ေယာင္မွား၍ လည္းေကာင္း ကိုးကြယ္ေနၾကေလသည္။ ထိုအခါ ယဥ္ေက်းမွုသည္ မသန႔္မရွင္း ျဖစ္ေနေလသည္။ အေနာ္ရထာမင္းသည္ ထိုအယူဝါဒမ်ားကို မႏွစ္သက္သျဖင့္ မွန္ေသာတရားကိုသာ ေတာင့္တေနခိုက္ ေတာလည္ေသာ မုဆိုးတစ္ေယာက္သည္ ေတာထဲမွ ထူးဆန္းေသာ အဝတ္အစားႏွင့္ ပုံသဏၭန္ရွိသည့္ လူတစ္ဦးကို ေတြ႕ျမင္သျဖင့္စူးစမ္းရာ ရဟန္းျဖစ္ေၾကာင္း သိရသျဖင့္ ဘုရင္ကို အေၾကာင္းၾကားသည္။ အေနာ္ရထာဘုရင္လက္ထက္တြင္ ထိုရဟန္းမွာ ရွင္အရဟံျဖစ္သည္။ အေနာ္ရထာသည္ ရဟန္း၏ အဆုံးအမကို ခံယူၿပီးလၽွင္ ေထရဝါဒ ဗုဒၶဘာသာဝင္ျဖစ္လာခဲ့သည္။ သထုံျပည္မွ ဓမၼဒႆီမည္ေသာ ရဟန္းေတာ္ ရွင္အရဟံသည္ ပုဂံသို႔ ေရာက္လာ၍ ေဟာေျပာသျဖင့္ မင္းႏွင့္ တကြ တျပည္လုံး ဗုဒၶအယူဝါဒ တည္ၾကသည္။ ဗုဒၶအယူဝါဒ တည္တံ့ျပန႔္ပြား ထြန္းကားေရးအတြက္ အေနာ္ရထာမင္းသည္ အားထုတ္ေတာ္မူျပန္သည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ သထုံျပည္ မႏူဟာမင္း(မကုတ)၌ ပိဋကတ္ေတာ္အစုံ ၃ဝ ရွိသည္ဟု ၾကားသိျပန္ရာ လက္ေဆာင္မ်ားႏွင့္တကြ လိမ္မာေသာ အမတ္တေယာက္ကို သထုံျပည္သို႔ လႊတ္၍ ေတာင္းေစသည္။


အေနာ္ရထာသည္ သုဝဏၰဘူမိ (ယခု သထုံေနရာ) တြင္ ပိဋကတ္ ၃-ပုံရွိေၾကာင္းၾကားသိရသျဖင့္ သံတမန္လႊတ္၍ ေတာင္းခံေစသည္။ သထုံမင္းသည္ မဆင္ျခင္ပဲ မေခ်မငံေသာစကားကို ဆိုလိုက္ရာ အေနာ္ရထာမင္းသည္ ၄၉၁ ခုႏွစ္တြင္ စစ္သည္ဗိုလ္ပါ အလုံးအရင္းႏွင့္ခ်ီ၍ တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ခဲ့သည္။ စစ္ေအာင္ႏိုင္ေသာအခါ ပိဋကတ္ေတာ္အစုံ (၃ဝ)ကို ပင့္ေဆာင္ေလသည္။ အႏုပညာသည္၊ လက္မွုပညာသည္ မ်ားကိုလည္း ယူသည္။ သထုံျပည္ကိုလည္း တနသၤာရီအထိ သိမ္းသြင္းေလသည္။ မႏူဟာမင္းကိုလည္း ပုဂံသို႔ တပါတည္း ေခၚေဆာင္ခဲ့သည္။ ျမင္းကပါအရပ္တြင္ တစ္ထီးတစ္နန္း ထားရွိသည္။


ထိုအခါမွစ၍ အေနာ္ရထာမင္းသည္ ပုဂံျပည္ရွိ ရဟန္းမ်ားအား ဘုရားရွင္၏ ပိဋကတ္ေတာ္အစစ္ကို သင္ၾကားေစေလသည္။ သင္ၾကားေစနိုင္စိမ့္ေသာငွာ ပိဋကတ္ေတာ္တို႔ကို မြန္အကၡရာမွ ျမန္မာအကၡရာသို႔ ျပန္ေစၿပီးလွ်င္ ပုဂံၿမိဳ႕တြင္ ထိုပိဋကတ္တိုက္တာ္ကို ေဆာက္၍ လွူဒါန္းေလသည္။ ထိုပိဋကတ္တိုက္သည္ ယခုတိုင္ ပုဂံၿမိဳ႕ေဟာင္း၌ ရွိေလသည္။ ဤသို႔ျဖင့္ ျမန္မာနိုင္ငံဟု လည္းေကာင္း၊ ျမန္မာနိုင္ငံ ယဥ္ေက်းမွုဟုလည္းေကာင္း ေခၚနိုင္ေသာ ပုဂံျပည္ႏွင့္ ပုဂံယဥ္ေက်းမွုတို႔သည္ အေနာ္ရထာမင္းႏွင့္ ရွင္အရဟံတို႔၏ ဉာဏ္ပညာ လုံ႔လတို႔ေၾကာင့္ ျပည္ေထာင္စုသမိုင္းတြင္ ပထမ အႀကိမ္ က်ယ္ျပန႔္၍ စည္းလုံးေသာ ဘဝကို ရလာေလသည္။


ထိုအခါက ရခိုင္ျပည္၏ၿမိဳ႕ေတာ္မွာ စစ္ေတြနယ္ရွိ ပဥၥာၿမိဳ႕ ျဖစ္ေလသည္။ ထိုစစ္ပြဲတြင္ ျမန္မာတို႔က အနိုင္ရသျဖင့္ ရခိုင္ျပည္ ေျမာက္ပိုင္းသည္ ပုဂံေခတ္တေလၽွာက္လုံး ျမန္မာ့လက္ေအာက္ခံနိုင္ငံတခု ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ရခိုင္ျပည္ ရာဇဝင္၌ ရခိုင္ျပည္ ေျမာက္ပိုင္းကို အေနာ္ရထာေစာ တိုက္ခိုက္သိမ္းယူေၾကာင္းႏွင့္ ဆိုရာတြင္ “ ပ်ဴကိုးေသာင္းႏွင့္ ပ်ဴမင္းလာသည္ ” ဟု ျဖစ္သည္။


မင္းတရားႀကီး ျပဳေတာ္မူခဲ့ေသာ ေကာင္းမွုေတာ္တို႔ကား မ်ားျပားလွစြာ၏။ ေရႊစည္းဂုံဘုရား၊ ေရႊရင္ေျမာ္ဘုရား၊ ရွမ္းျပည္ ေညာင္ေရႊၿမိဳ႕ရွိ ေပါရိသတ္ဘုရား၊ တန႔္ၾကည္ေတာင္ဘုရား၊ မႏၲေလးေတာင္၊ ေရႊၾကက္ယက္ ေရႊၾကက္က် ေတာင္မ်ားေပၚရွိ ဘုရားမ်ား၊ ေတာင္ျပဳံးမွ ဆုေတာင္းျပည့္ဘုရား၊ ျမင္ကပါဘုရား စသည္တို႔ျဖစ္သည္။ လွည္း၀င္ရိုးသံ တညံညံ ပုဂံဘုရားေပါင္း ဟူ၍ အေရအတြက္မွတ္သားျပဆိုေသာ စာဆိုစကား က်န္ရစ္ေလာက္ေအာင္ သာသနာ့အေဆာက္အဦ ဘုရားပုထိုးမ်ား တည္ထားကိုးကြယ္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ အေနာ္ရထာသည္ တစ္နိုင္ငံလုံးတြင္ ရွိသည့္ တ်ံၾတစ္အယူဝါဒ ႏွင့္ အရည္းႀကီးတို႔ကို ႏွိမ္နင္းခဲ့သည္။


အေနာ္ရထာ ဘုရင္သည္ ေျမာက္ဘက္ ႏွင့္ အေရွ႔ဘက္ ရွမ္းနယ္မ်ားႏွင့္ ရွမ္းလူမ်ိဳးမ်ားအား စည္း႐ံုးသိမ္းသြင္းၿပီးေနာက္ ေတာင္ဘက္ရွိ မြန္နယ္မ်ားႏွင့္ မြန္လူမ်ိဳးမ်ားအား ဆက္လက္သိမ္းသြင္းျခင္း ျပဳသည္။ ထို႔ေနာက္ အင္ဒိုခ်ိဳင္းနားက်ြန္းဆြယ္ႏွင့္ မာလာယုက်ြန္းဆြယ္ႀကီးမ်ားအား စိုးပိုင္သည့္ ကေမၺာဇႏိုင္ငံသို့ သြားေရာက္ခဲ့သည္။ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ထိုအခ်ိန္က ကေမၺာဇႏိုင္ငံ အၾကားရွိ မြန္ျပည္နယ္ႏွင့္ မြန္လူမ်ိဳးမ်ား၊ အထူးသျဖင့္ တနသၤာရီ ကမ္းရိုးတန္း ေဒသအား ကေမၺာဇဘုရင္မ်ားက ၎တို့၏ လက္ေအာက္ခံ ပဏၰာဆက္ျပည္နယ္မ်ားအျဖစ္ သေဘာထားကာ ဆက္သြယ္ေနေသာ ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္၊ အေနာ္ရထာဘုရင္ ကေမၺာဇႏိုင္ငံသို ့သြားေရာက္ခဲ့သည္မွာ ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ရွိခဲ့ေၾကာင္း သိရသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ပုဂံေခတ္ တေလၽွာက္လံုး ကေမၺာဇဘုရင္မ်ား မွ ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ျခင္း မေတြ ့ရွိရ ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။


သို ့ေသာ္ ၁၃ ရာစုခန္ ့တြင္ တရုတ္ျပည္ ယူနန္နယ္ရွိ နန္ခ်ိဳ ႏိုင္ငံ ပ်က္စီး၍ ထိုင္းရွမ္း လူမ်ိဳးမ်ား သည္ အင္ ဒို ခ်ိဳင္းနား က်ြန္းဆြယ္ သို ့ ၀င္ေရာက္၍ ယိုးဒယား ႏိုင္ငံ ထူေထာင္ ၾကၿပီး ေနာက္ ယိုးဒယား ရွမ္း မ်ား သည္ သူ တို ့ကိုယ္ သူတို ့ မြန္ခမာလူမ်ိဳး တို ့၏ အရိုက္အရာ ကို ဆက္ခံသည္ ဟုယူဆၿပီး တနသၤာရီ ကမ္းရိုးတန္း အထူး သျဖင့္ ေရး ၊ ၿမိတ္ ၊ ထား၀ယ္ ေဒသမ်ား အားျပန္လည္ဖဲ့ယူ ရန္ႀကိဳးပမ္း ေသာေၾကာင့္ ၊ ပုဂံေခတ္ ေနာက္ ပိုင္း ယိုးဒယား ႏွင့္ျမန္မာ တို ့သည္ သမိုင္း တေလၽွာက္လံုး စစ္မက္ တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကသည္။


အ ေနာ္ ရထာ ဘုရင္သည္ မြန္ျပည္ နယ္ ႏွင့္ မြန္လူမ်ိဳး တို ့အား စည္းလံုး သိမ္း သြင္း ၿပီး ေနာက္ ရ ခိုင္ျပည္ ေျမာက္ ပိုင္း သို့ ဆက္ လက္ ခ်ီ တက္ သိမ္းသြင္း သည္ ၊ ထို ့ေနာက္ ႏိုင္ငံေရး အရ ၊ အိႏိၵယ ႏိုင္ငံ အာသံႏွင့္ ဘဂၤလားနယ္ ရွိ ပဋိကၠရား ျပည္ အထိ အေနာ္ရထာ ဆက္ လက္ခ်ီ တက္သည္။ အဘယ့္ ေၾကာင့္ ဆိုေသာ္ ရ ခိုင္ ေျမာက္ပိုင္း ေဒသ မ်ား အား အိႏိၵယ ႏိုင္ငံ အေရွ ့ဘက္ တလွြား မွ မၾကာ ခဏ ၀င္ေရာက္ တိုက္ခိုက္ ေနေသာ ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ အေနာ္ရထာ သည ္ရခိုင္ ကမ္းရိုးတန္း ေဒသမ်ား အား ႏိုင္ငံေရး အ ရ ေလာက္ သာ စည္း လံုးသိမ္း သြင္းျခင္းျဖစ္သည္ ပုဂံေခတ္တေလၽွာက္လံုးတြင္ ရခိုင္ျပည္ သည္မိမိတို ့ကိုယ္ပိုင္ အုပ္ ခ်ဳပ ္ေရး ျဖင့္ သီး ျခား လြတ္လပ္စြာ ရွိ ေနၾကၿပီး ရခိုင္ လူမ်ိဳး တို ့ ၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ၊ စီးပြားေရး ၊ ယဥ္ေက်းမွ တို့ အား အ ေနာ္ရထာ သည္ ၀င ္ေရာက္ စြက္ဖက္ျခင္း မျပဳခဲ့ေပ။ အေနာ္ရထာ သည္ အဖက္ဖက္ မွ စနစ္တက် စုစည္း တည္ ေထာင္ ေန စဥ္ ႀကီး မား သည့္ အေႏွာင့္ အယွက္ တခု ႏွင့္ႀကံဳ ရေလသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ ဆိုေသာ္ ပုဂံျပည္ ၏ သမထီး ဟူ ေသာ အ ရပ္ေဒသ တြင္ တန္ခိုးၾသဇာ ႀကီးမားလ်က္ ရွိ သည့္ အရည္းႀကီး သံုးက်ိပ္ႏွင့္ေနာက္ လိုက္ တပည့္ ေျခာက္ေသာင္း ေက်ာ္ တို ့ ၏ ျပႆနာ ျဖစ္သည္။ ယင္း အရည္းႀကီး တို ့၏ ပုဂ ံျပည္သူျပည္သား မ်ား အေပၚ ၌ ဘာသာ ေရး တန္ခိုး အာဏာ လြွမ္းမိုး မွဳ သည္ အေနာ္ရထာ ၏ ႏိုင္ငံ ေရး တန္ခိုး အာဏာ အား ၿခိမ္းေခ်ာက္ လ်က္ရွိသည္။ ပုဂံျပည္ တြင္ အေနာ္ရထာ ႏွင့္ အရည္းႀကီး တို ့သည္ မင္းၿပိဳင္ က့ဲ သို ့ျဖစ္ေနသည္။ ထို ့ေၾကာင့္ အေနာ္ရထာ သည္ ပုဂံျပည္သူျပည္သား မ်ား အေပၚ၌ တန္ခိုး အာဏာ ႀကီးမားလ်က္ ရွိ ေသာ အရည္းႀကီး တို ့ ၏ ၾသဇာအား ၿဖိဳဖ်က္ ႏိုင္ရန္ အတြက္ မြန္ရဟန္းေတာ္ အရွင္ ဓမၼ ဒႆီ ဘြဲ ႔ခံ ရွင္အ ရဟံ အမွဴးျပဳေသာ ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ရဟန္း ေတာ္မ်ား ကို မဟာမိတ္ျပဳခဲ့သည္။


ထို ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶဘာသာ ဟန္းေတာ္ မ်ား ၏ အကူ အညီျဖင့္ ပုဂံျပည္သ ူျပည္သား မ်ား အား သာသနာျပဳေစ ခဲ့သည္။ ပုဂံျပည္ သူျပည္သား မ်ား အ တြင္း ၌ အရည္းႀကီး တို႔၏ ၾသဇာ က်ဆင္းသည္ ႏွင့္ တၿပိဳင္ နက္ အ တင္း အၾကပ္ လူ၀တ္ လဲလွယ္ေစခဲ့သည္။ ထို ့ေနာက္ ထို အရည္းႀကီး လူထြက္မ်ား အားပုဂံျပည္ ၏ အ ေထြေထြ ကုန္ ထုတ္ လုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ ကာကြယ္ေရး လုပ္ငန္းမ်ား တြင္ ေနရာခ်ထား ေၾကာင္းျဖင့္ျမန္မာ ရာဇ၀င္ မ်ား ၌ ေရးသား ေဖၚျပၾက သည္။ အေနာ္ရထာ ၏ လုပ္ေဆာင္ မွဳသည္ အနာဂတ္ျမန္မာ ႏိုင္ငံ၏ ယဥ္ ေက်းမွဳ ဆိုင္ရာ ျဖစ္ေပၚ တိုးတက္မွဳ အတြက္ အေျခခံ အုတ္ျမစ္ ကို ခ်ခဲ့ျခင္း လည္းျဖစ္သည္။


ထို အရည္းႀကီး တို ့ဦးေဆာင္ လ်က္ ပုဂံျပည္ ႏွင့္ အထက္ျမန္မာႏိုင္ငံ တလြွား တြင္ ရာစုႏွစ္ အတန္ၾကာ မၽွ အ ျမစ္ တြယ္ေနခဲ့ သည့္ ၊ ျဗဟၼဏ သာသနာ ၊ မဟာယန သာသနာ ႏွင့္ ထန္တရစ္၀ါဒ စသည္ တို ့ကို ေနာက္ တန္း သို ့ပို ့လ်က္ ေထရ၀ါဒ သာသနာ က ေရွ ့တန္း သို ့ တက္ လာ ခဲ့ သည္။ သို ့ရာ တြင္ ထို အရည္း ႀကီး တို႔၏ ၾသဇာ အ ရွိန္ အ၀ါ သည္ လံုး၀ ေပ်ာက္ ကြယ္ ခ်ဳပ္ၿငိမ္း သြား သည္ ကား မဟုတ္ေပ ၊ ေနာက္ တန္း သို့ ေလၽွာ က် သြားျခင္း မၽွ ေလာက္ သာျဖစ္သည္။


ျမန္မာ ႏိုင္ငံ မ်က္ေမွာက္ ေခတ္ အထိ ျဗဟၼဏ ၊ မဟာယန ၊ မာန္ တရစ္ တန္တရစ္ စ သည့္ ၀ါဒမ်ား သည္ေရာေထြး လ်က္ရွိ ေနတုန္းျဖစ္သည္ ကို စူးစမ္း ေလ့လာ ေတြ ့ရွိ ေနရဆဲျဖစ္သည္။ သို ့ေသာ္ ထင္ရွားသည့္ ျမေစတီ ေက်ာက္စာ အေထာက္အထားျဖင့္ အေနာ္ရထာ ဘုရင္၏ နန္းသက္ အား ၁၀၄၄ ခုႏွစ္ မွ ၁၀၇၇ ခုႏွစ္ အထိ ၃၃ ႏွစ္ ဟု သတ္မွတ္ သည္ ၊ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံ ၏ သမိုင္းျဖစ္ ေပၚတိုးတက္မွဳ အတြက္ ၃၃ ႏွစ္ ဟူသည့္ အခ်ိန္ ကာလသည္ တိုေတာင္း သည္ဟု ဆိုရမည္ျဖစ္သည္ ၊ သို ့ေသာ္ လည္း ျမန္မာ တႏိုင္ငံလံုး ႏွင့္ မြန္ ၊ ရွမ္း ၊ ရခိုင္ စသည့္ တို ့အား သူ ့ ေခတ္ ႏွင့္ သူ ့နည္း ႏွင့္ သူ စည္းလံုး သိမ္းသြင္း ၍ ျမန္မာႏိုင္င ံသမိုင္း အေျခခံ အုတ္ျမစ္အား စိုက္ ထူခဲ့ၾက ေသာ အေနာ္ ရထာ ဘု ရင္ ႏွင့္ ျမန္မာ လူမ်ိဳး အႀကီးအကဲ မ်ား အား အံ့ၾသၾက ရၿပီး အေမၽွာ္အျမင္ႀကီးမားမွဳ အား ေမာ္ ကြန္း တင္ မွတ္တမ္းျပဳၾကရ မည္ျဖစ္ပါသည္။ (မသက္ဇင္ ၏ အေနာ္ရထာ က်ိဳးပမ္းျခင္းျဖင့္ ေရွ႕့တန္း ေရာက္လာသည့္ ေထရ၀ါဒသာသနာ)






သူရဲေကာင္းမ်ား


အေနာ္ရထာမင္း လက္ထက္တြင္ ျမန္မာ့သမိုင္းတြင္ထင္ရွားခဲ့ေသာ က်န္စစ္သား၊ ငေထြရူး၊ ငလံုးလက္ဖယ္၊ ေညာင္ဦးဖီး ဟူ၍ သူရဲေကာင္းေလးဦး ေပၚထြန္းခဲ့သည္။ သူရဲေကာင္းေလးဦး အျပင္ ဗ်တၲ ဆိုေသာ သထံုက ကုလားတစ္ေယာက္လည္း ပါသည္။ ဗ်တၲသည္ သထံုျပည္အား အေနာ္ရထာမင္း တိုက္ခိုက္ေသာအခါ ပါ၀င္ခဲ့ေသာ သူရဲေကာင္း ျဖစ္သည္။






မိဘုရားမ်ား


မုိးေကာင္းအရွင္ မင္းႀကီး၏ သမီးေတာ္ ေစာမြန္လွအား နွစ္ႏုိင္ငံ ခ်စ္ၾကည္ ရင္းႏွီးေရးကုိ ေရွ႕ရႈ၍ အေနာ္ရထာမင္းအား တရုတ္ျပည္မွ တုိက္ခုိက္ေအာင္ျမင္ၿပီးအျပန္တြင္ လက္ဆက္ေပးခဲ့သည္။ အေနာ္ရထာသည္ ေစာမြန္လွအား အလြင္ခ်စ္ျမတ္ႏုိးၿပီး အပါးေတာ္၌ ထားေတာ္မႈခဲ့သည္ဟု ဆုိသည္။ ထုိးေၾကာင့္ပင္လွ်င္ နန္းတြင္း မနာလုိမႈ႕မ်ား ျဖစ္ေပၚခဲ့ၿပီး စုန္းမ ဟုစြက္စြဲခါ ရွမ္းျပည္သုိ႔ နယ္ႏွင္ခဲ့သည္။ သုိ႔ေသာ္ လမ္းတြင္ နားေဒါင္းၾကရာ တည္းထားခဲ့ေသာ ေရႊစာရံ ေစတီေတာ္ ေၾကာင့္ ပုဂံျပည္သုိ႔ ျပန္လယ္ေခၚခဲ့သည္။


ပဲခူးဘုရင္သည္လဲ သမီးေတာ္ မဏိစႏၵာကို အေနာ္ရထာ မင္းအား ဆက္သခဲ့သည္။






ေက်ာက္စာမ်ားကေျပာေသာ အေနာ္ရထာမင္းႀကီး


အေနာ္ရထာမင္းေစာဟု လူသိမ်ားေသာ အနိရုဒၶ(ေအဒီ ၁၀၄၄-၁၀၇၇) မင္း၏ဘြဲ႔အမည္မွာ သသၤကရုိက္ဘာသာစစ္စစ္ျဖင့္ မဟာရာဇၿဂီ့ အနိရုဒၶေဒ၀ ျဖစ္သည္။ သူသည္ ပထမျမန္မာ ႏိုင္ငံေတာ္ကို တည္ေထာင္ခဲ့သူဟု ရာဇ၀င္က်မ္းအဆက္ဆက္တြင္ ေရးသားေဖၚျပထားေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းေတြ႔ရွိခ်က္မ်ားအရ ေအဒီငါးရာစုႏွစ္မွ- ၇ ရာစုႏွစ္အတြင္းပ်ဴတို႔ တန္ခိုးၾသဇာႀကီးလာ၍ ပထမျပည္ေထာင္စုတည္ေထာင္ခဲ့သည္ဟူေသာ အယူအဆသာပိုမိုသက္ေသျပႏိုင္ပါက အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ ဒုတိယျပည္ေထာင္စုကို တည္ေထာင္ခဲ့သူသာ ျဖစ္ေပမည္။ အနိရုဒၶမင္းၾကီး၏ ေကာင္းမူ႔ေတာ္ ေျမပုံဘုရားမ်ားကို ပုဂံအတြင္းအျပင္၊တေကာင္း၊မိတၳီလာ၊မင္းဘူးႏွင့္ ျပည္အစ ရွိေသာ ေနရာေဒသမ်ားတြင္ ေတြ႔ရသည္။ ေျမာက္ဘက္အက်ဆုံးအေနျဖင့္ မိုးမိတ္နယ္ရွိႏြားတလဲရြာဆိုးဆိုေသာ အရပ္တြင္ေတြ႔ရ၍ ေတာင္ဘက္အက်ဆုံးအျဖစ္ ၿမိတ္ႃမို႔နယ္တြင္ေတြ႔ရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အနိရုဒၶမင္းႀကီး၏ အာဏာစက္မွာ ေျမာက္ဘက္မိုးမိတ္နယ္မွ ေတာင္ဘက္တနသာၤရီနယ္ထိ က်ယ္ျပန္႔လွပါသည္ဟုဆိုႏိုင္သည္။ သုိ႔ေသာ္တနသာၤရီနယ္ကို မင္းႀကီး ခ်ီတက္သိမ္းပိုက္ခဲ့သည္ ဆိုေသာအခ်က္မွာ သမိုင္းပညာရွင္မ်ား အခ်ီအခ်ေျပာေနၾကဆဲျဖစ္သည္။


မင္းႀကီး၏ေကာင္းမူ႔ေတာ္ ေျမပုံဘုရားမ်ားသည္အရြယ္အစားအားျဖင့္ အလ်ား ခုနစ္လက္မ၊အနံ ငါးလက္မ၊ထုသုံးလက္မ ရွိတတ္သည္။ အရြယ္အစားႏွင့္ အေသးစိတ္လက္ရာမ်ား အနည္းငယ္ကြဲျပားျခားနားတတ္သည္။ ေျမပုံဘုရားမ်ား၏ ပုံသ႑န္မွာ ေ႔ရွတြင္ ျမတ္စြာဘုရားပုံေတာ္ကို ေလာကနာထႏွင့္ ေမတၱယ ဘုရားေလာင္းႏွစ္ပါး ျခံရံထား၍ လည္းေကာင္း၊ တစ္ခါတစ္ရံ ထူပါရုံႏွစ္ဆူျခံရံထား၍လည္းေကာင္းထုလုပ္ထားသည္။ ေက်ာဘက္တြင္ဆုေတာင္းစာ ႏွင့္ သြန္းလုပ္လႉဒါန္းသူ မင္းႀကီး၏နာမည္ကိုေတြ႔ရွိႏိုင္သည္။ ထုိစာမ်ားကို ပါဠိ၊ သသၤကရိုက္ဘာသာႏွစ္ခုေရာၿပီး ေရးသားထား၍ ေရးဟန္မွာေအာက္ပါအတုိင္းျဖစ္သည္။






မင္းအနိရုဒၶ တည္းဟူေသာ ငါသည္ သုဂတ(ဗုဒၶ) ပုံကိုသြန္းလုပ္ေစ၏။ ငါေကာင္းမူ႔ေၾကာင့္ ေမတၱယ ဘုရားျဖစ္လွ်င္ ငါလည္းနိဗၺာန္ရေစသေတး ။


ေအဒီ၁၄၈၀ တြင္ေရးထိုးထားေသာ ကလ်ာဏီ ေက်ာက္စာတြင္ အနိရုဒၶမင္းႀကီးသည္ ေအဒီ၁၀၅၇ တြင္ သထုံကိုသိမ္းယူခဲ့သည္ဟုပါသည္။ ရာဇ၀င္အေစာင္ေစာင္တုိ႔တြင္ ပါရွိသကဲ့သို႔ သာသနာေရးသက္သက္ေၾကာင့္စစ္ခင္းခဲ့သည္ဆိုသည္မွာ မဟုတ္တန္ရာဟု သမိုင္းပညာရွင္တခ်ိဳ႔က ယူဆထားၾကသည္။ အမ်ိဳးသား ႀကီးက်ယ္ျမင့္ျမတ္ေရးကိုလည္း ေရွးရူၿပီးေအာက္ျမန္မာႏိုင္ငံကို၀ါးျမိဳခဲ့ျခင္းလည္းျဖစ္ႏိုင္သည္ဟု ေဒါက္တာသန္းထြန္း ကဲ့သို႔ေသာ သမိုင္းပညာရွင္ႀကီးမ်ားက ယုံၾကည္ထားၾကသည္။ မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ အနိရုဒၶမင္းႀကီးသည္ သထုံကို ရျခင္းႏွင့္အတူ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ မြန္ယဥ္ေက်းမူ႔မ်ားကိုလည္း ရယူေပါင္းစပ္ႏိုင္ခဲ့သည္။ ထို႔အျပင္ ျမစ္၀ကြ်န္းေပၚေဒသကို ရရွိျခင္းေၾကာင့္လည္း သီဟုိဠ္ႏွင့္ ပင္လယ္ကူး ဆက္သြယ္ေရး တိုက္ရုိက္ ရရွိႏိုင္ခဲ့သည္။


ယင္းဆက္ဆံမူ႔မ်ားကို ျမန္မာရာဇ၀င္၊သီဟုိဠ္ရာဇ၀င္ မ်ားတြင္ေဖၚျပထားသည္။ မွန္နန္းရာဇ၀င္(အပိုဒ္၁၃၅)အရ အနိရုဒၶသည္ မိမိတည္ထားေသာ ေရႊစည္းခုံေစတီတြင္ ဌာပနာရန္ ဆြယ္ေတာ္တစ္ဆူကို သီဟိုဠ္၌ အပင့္လႊတ္သည္ ဟုပါရွိသည္။ စူဠ၀ံသ ပထမတြဲ(စာမ်က္ႏွာ၂၀၂-၂၃၄) တြင္လည္း ၀ီဇယဗာဟု ေခၚ သီရိလကၤာေဗာဓိ အမည္ရွိ သီဟိုဠ္မင္းက ေတာင္ပိုင္းအိႏိၵယမင္းတို႔လာေရာက္တိုက္ခိုက္ေသာေၾကာင့္ ရာမညမင္းထံလက္ေဆာင္မ်ားစြာပို႔၍ သေဘာၤတစ္စင္းကို အကူအညီေတာင္းသည္ဟုပါရွိသည္။ ထိုသုိ႔အကူအညီ ေတာင္းခံခ်ိန္သည္ ေအဒီ၁၀၆၀ မွ ၁၀၆၃ ထက္ေနာက္မက်ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ အကူအညီေပးေသာ မင္းမွာ သထုံကိုသိမ္းပိုက္ၿပီးေသာ အနိရုဒၶမင္းႀကီးပင္ျဖစ္ေပသည္။ ေနာက္ထပ္တႀကိမ္တြင္လည္း သီဟိုဠ္တြင္ သာသနာေရး ႃပုျပင္မူ႔မ်ားႃပုလုပ္လိုေသာေၾကာင့္ သီဟုိဠ္ဘုရင္က ရဟန္းေတာ္မ်ားေစလႊတ္ေပးရန္ အနိရုဒၶမင္းႀကီးထံ ေတာင္းခံလာျပန္သည္။ အနိရုဒၶမွ ကူညီခဲ့ေသာေၾကာင့္ သီဟိုဠ္ ႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ အနိရုဒၶလက္ထက္ကပင္ သာသနာေရးမဟာမိတ္မ်ား အျဖစ္ဆက္သြယ္ကူညီမူ႔မ်ားရွိခဲ့ၾကသည္။ မင္းႀကီး၏အျခားေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ား ျဖစ္ေသာ တရုတ္ႏိုင္ငံသို႔ခ်ီတက္ျခင္းစေသာ ကိစၥမ်ားအတြက္မူ ျငင္းဆိုရန္ သို႔မဟုတ္ ေထာက္ခံရန္အတြက္မည္သည့္ အေထာက္အထားမွ မေတြ႔ရွိရေသးေပ။အေနာ္ရထာ လြန္လွ်င္ သားျဖစ္သူ ေစာလူးမင္း နန္းဆက္ခံသည္။






ပထမျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ႏွင့္ အေနာ္ရထာ


၁၁ ရာ စု ေက်ာ္ခန္ ့အေနာ္ရထာ မင္း နန္းတက္ ခ်ိန္ ျမန္မာႏိုင္င ံ၏ အိမ္နီးခ်င္း ေဘးပတ္၀န္း က်င္ အား ေလ့ ေလာ ၾကည့္ လၽွင္ အ ေရွ ့ဘက္ တြင္ အင္အားႀကီး မား သည့္ တရုတ္ ႏိုင္ငံႀကီး အား စည္း လံုး သိမ္းသြင္း ခဲ့ သည့္ တန္မင္း ဆက္ျပတ္သြားၿပီး ၊ ကင္း ႏွင့္ ဆြန္မင္း ဆက္မ်ား သည္ တရုတ္ျပည္ အား ေတာင္ပိုင္း ႏွင့္ ေျမာက္ ပိုင္း တပိုင္း စီ အုပ္ခ်ဳပ္ ေန ၾကျပီး ၊ ယူနန္နယ္ ရွိ ထိုင္းရွမ္း တို ့၏ နန္ခ်ိဳ ႏိုင္ငံေတာ္ သည္တရုတ္ ျပည္ေတာင္ပိုင္း ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေျမာက္ပိုင္း ႏွင ့္အာသံနယ္မ်ားအထိ တန္ခိုး ၾသဇာ ျပန္ ့ႏွံ ့လ်က္ ရွိသည္။


အင္ဒိုခ်ိဳင္းနား ကၽြန္းဆြယ္ ဘက္ တြင္ ခမာလူမ်ိဳး မ်ား ၏ ေက်ာ္ ၾကား ထင္ရွား သည့္ ကေမၺာဇ ႏိုင္ငံ ေတာ္ႀကီးရွိၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံမွ တနသၤာရီ ကမ္းရိုးတန္း ႏွင့္ မာလာယု ကၽြန္းဆြယ္ မ်ား အထိ တန္ခိုး ၾသဇာ ျပန္ ့ႏွံ့လ်က္ ရွိ သည္။အင္ဒိုနီးရွင္း ကၽြန္း စု ဘက္ တြင္ အိႏၵိယ သမုဒၵရာ အား လြွမ္း မိုး လု မတတ္ တန္ခိုး ၾသဇာ ႀကီး မား သည့္ သီရိ၀ိ ဇယ ႏိုင္ငံေတာ္ ႀကီး ရွိသည္။ အိႏၵိယ ႏိုင္ငံ ေတာင္ဘက္ ေဒသမ်ား ႏွင့္ သီဟိုဠ္ကၽြန္း အပါ အဝင္ ဘဂ္လား ေအာ္ ႏွင့္ အာရပ္ ပင္လယ္ မ်ား အထိ တန္ခိုးၾသဇာႀကီး မားသည့္ ခ်ိဳလာ ႏိုင္ငံေတာ္ႀကီး စည္းလံုးမွဳ ပ်က္ျပား စ ျပဳ လ်က္ ရွိသည္။


အိႏၵိယ ႏိုင္ငံ ေျမာက္ဘက္ တြင္ မူစလင္ မ်ား ၀င္ေရာက္ ကာ လြွမ္းမိုး စ ျပဳလ်က္ ရွိသည္ ကို ျမန္မာႏိုင္င ံေဘး ပတ္၀န္းက်င္တြင္ ေတြ ့ရွိရ သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ တြင္း၌ လည္း အလယ္ပိုင္း ေဒသတ၀ိုက္ တြင္ ပ်ဴ ႏွင့္ ျမန္မာ ေရာေထြး လ်က္ ငွင္း။ ေတာင္ပိုင္း ေဒသ တ၀ိုက္ တြင္ မြန္လူမ်ိဳး မ်ား သည္ ၿမိဳ ့ျပျပည္ နယ္ မ်ား ထူ ေထာင္ လ်က္ လူမ်ိဳးေရး ၊ ႏိုင္ငံေရး ၊ ယဥ္ေက်းမွဳ မ်ား အရ ကေမၺာဇ ႏိုင္ငံေတာ္ႀကီး ႏွင့္ ဆက္သြယ္ လ်က္ ရွိ သည္။ရခိုင္ ကမ္းရိုးတန္း ေဒသ တြင္ ရခိုင္လူမ်ိဳးစု မ်ား သည္ ကိုယ္ပိုင္ အုပ္ ခ်ဳပ္ေရး ႏွင ့္ျပည္နယ ္ကေလးမ်ား ထူ ေထာင္လ်က္ ရွိၿပီး ၊ အိႏၵိယ ႏိုင္ငံ ဘဂ္လား နယ္ ၏ လြွမ္းမိုး တိုက္ခိုက္ မွဳ ကို တြန္းလွန္ ခု ခံ ေန ရ ေသာ အ ခ်ိန္ျဖစ္သည္။ေျမာက္ဘက ္ႏွင့္ အေရွ ့ဘက္ ေတာင္ကုန္း ေဒသ မ်ား တြင္ ရွမ္း လူမ်ိဳး မ်ား သည္ ေစာ္ဘြား မ်ား အုပ္ခ်ဳပ္ သည့္ၿမိဳ ့ျပ ျပည္နယ္ မ်ား ထူေထာင္လ်က္ရွိေသာ္ လည္း လူမ်ိဳးေရး ၊ ႏိုင္ငံေရး ၊ ယဥ္ေက်းမွဳ မ်ား အား ျဖင့့္ ထိုင္းရွမ္းတို ့၏ နန္ခ်ိဳ ႏိုင္ငံေတာ္ႀကီး ႏွင့္ ဆက္သြယ္ လ်က္ရွိသည္။ကယား ျပည္နယ္ ၊ မိုးၿဗဲနယ္ ႏွင့္ သံလြင္ တ၀ိုက္ တြင္ ကရင ္လူမ်ိဳးစု မ်ား သည္ မိမိတို ့ကိုယ္ပိုင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ်ားျဖင့္ တသီးတျခား ေနထိုင္ လ်က္ရွိၾကသည္။ ေတာင္ဘက္ တလႊား တြင္ အင္အားႀကီးမား လာသည့္ မြန္လူမ်ိဳးမ်ားသည္၎ ျမန္မာ ႏိုင္ငံေျမာက္ဘက္ ႏွင့္ အေရွ ့ဘက္ တလႊားရွိ ရွမ္း လူမ်ိဳး မ်ား သည္ ငွင္း ျမန္မာ ႏိုင္ငံ အျပင္ အပ မွ တန္ခိုးႀကီး ႏိုင္ငံ ႏွစ္ႏိုင္ငံ တို ့ ၏ ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံမွဳကို ရရွိထားၾကသျဖင့္၊ အေနာ္ရထာမင္းနန္း တက္ခ်ိန္ ပုဂံျပည္ တ၀ိုက္တြင္ ေနထိုင္လ်က္ ရွိၾကသည့္ ျမန္မာလူမ်ိဳးမ်ားသည္ ၾကားတြင္ အညွပ္ခံေနရ သကဲ့သို ့ရွိၿပီး မ်ားစြာ စိုးရိမ္ထိပ္လန္ ့ဖြယ္ရာ အေျခသို ့ ဆိုက္ေရာက္လ်က္ရွိသည္။


ထိုကဲ့သို ့ရင္ဆိုင္ေနရသည့္ ျပည္တြင္းျပည္ပ အေျခအေန အရပ္ရပ္ မ်ားေၾကာင့္ ကိုးရာစုခန္ ့တြင္ နန္ခ်ိဳ ထိုင္း ရွမ္း မ်ား က ပ်ဴလူမ်ိဳးမ်ား အား တိုက္ခိုက္ ဖ်က္ဆီးျခင္း ခံလိုက္ရ ေသာၾကမၼာမ်ိဳး ပုဂံျပည္တြင္ ေနာက္ ထပ္တဖန္ ဆိုက္ေရာက္ ျခင္း မရွိေစရန္ အတြက္ အေနာ္ရထာ ဘုရင္ ႏွင့္ျမန္မာလူမ်ိဳး အႀကီးအကဲမ်ားသည္ မိမိတို႔၏ ရပ္တည္မွဳ ႏွင့္ လံုၿခံဳမွဳ တို ့အတြက္ ေရွးဦးစြာ မိမိတို ့အင္အားကိုတိုးခ်ဲ့ျခင္း ျဖည့္တင္းျခင္းႏွင့္ စည္းလံုးျခင္း မ်ားျပဳၾကသည္။


အေနာ္ရထာ ဘု ရင္ႏွင့္ ျမန္မာ အႀကီး အကဲ မ်ား သည္ ပုဂံျပည္ ၏ အင္အား ကို တိုး ခ်ဲ့ျဖည့္ တင္း သည္ ဆိုရာ ၌ ထို အခ်ိန္က ျမန္မာလူမ်ိဳး တို ့၏ အဓိက ကုန္ထုတ္ လုပ္ငန္းျဖစ္ေသာ ေရသြင္း စိုက္ပ်ိဳး ေရးလုပ္ငန္း ကို တိုး ခ်ဲ့ စိုက္ ပ်ိဳး ၍ ကာကြယ္ ေရး အင္အား ကို ျဖည့္ တင္းျခင္း ပင္ျဖစ္သည္။ သမိုင္း၀င္ အေထာက္ အထား မ်ား အရ အေနာ္ရထာ ဘုရင္ဦး ေဆာင္ ေသာ ျမန္မာလူမ်ိဳး မ်ား သည္ေက်ာက္ ဆည္နယ္ရွိ ပန္း ေလာင္း ႏွင့္ ေဇာ္ဂ်ီျမစ္ တို ့ ကို အမွီျပဳ ကာ ဆည္ႀကီး ၇ ဆည္ ကို တူးေဖၚ ခဲ့ၾကသည္။ ၃ ႏွစ္ ခန္ ့အလုပ္သမား ေပါင္းေျမာက္ မ်ား စြာ ျဖင့္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ရေၾကာင္း ျမန္မာရာဇ၀င္ ေဟာင္းမ်ား ၌ ေရး သား ထားသည္။


ထို ့အျပင္ ပ်က္စီးလ်က္ ရွိသည့္ မိတၳီလာကန ္ႀကီး ကို လည္းျပန္ လည္ျပင္ဆင္ ၍ ေရသြင္း စိုက္ပ်ိဳးေရး လုပ္ ငန္း အတြက္ ခ်ဲ့ ထြင္ျခင္း ျပဳၾကသည္။ ထိုသို ့ ဆည္ေပါင္း မ်ား စြာ တိုးခ်ဲ့လိုက္ သျဖင့္ အေထြေထ ြစီး ပြား ေရး သည္ တရွိန္ တည္း တိုးတက္ လာကာ ေက်ာက္ဆည ္ႏွင့္ မိတၳီလာ နယ္မ်ား သည္ ပုဂံျပည္ ၏ စပါး က်ီ မ်ား ျဖစ္လာသည္။ စီးပြားေရး ေသာ့ခ်က္ လည္းျဖစ္လာသည္။ ပုဂံျပည္ ၏ အင္အား သည္လည္း တိုးတက္ျပည့္ၿဖိဳးလာသည္။ ထို့ ေနာက္ ရိကၡာ ၊ ဘ႑ာမ်ား စြာကုန္က်ခံကာ လူေျမာက္ မ်ားစြာ သံုးၿပီး ရွမ္းျမန္မာနယ္စပ္ တေလၽွာက္ ၊ ဗန္းေမာ္မွ ေတာင္ငူ အထိ ကင္းၿမိဳ ့၄၃ ၿမိဳ ့မၽွ ဖြဲ့စည္း တည္ ေထာင္သည္။ ယင္းသို ့ နယ္စပ္တေလၽွာက္ ကင္းၿမိဳ ့၄၃ ၿမိဳ ့ကို စံနစ္ တက် ဖြဲ့ စည္း တည္ေထာင္ၿပီး ေနာက္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေျမာက္ဘက္ ႏွင့္ အေရွ ့ ဘက္ ရွိ ရွမ္းနယ္မ်ား သို ့ခ်ီတက္ သိမ္းသြင္းသည္။ ထို ့ေနာက္ ပုဂံျပည္ ႏွင့္ ယူနန္အၾကား ရွိ ရွမ္းနယ္မ်ား ကို နန္ခ်ိဳႏိုင္ငံ ဘုရင္မ်ား က ငွင္းတို ့၏ ပ႑ာဆက္ အ ျဖစ္သေဘာထား ကာ ဆက္သြယ္ ေနေသာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေရး အရ အေနာ္ရထာ ဘုရင္ သည္ နန္ခ်ိဳ ႏိုင္ငံသို ့ ခ်ီတက ္သြားေရာက္ သည္။ ထ ိုအခ်ိန္က နန္ခ်ိဳ ႏိုင္ငံ ၏ စည္းလံုး မွဳ ပ်က္ျပား လ်က္ အင္အား ေလ်ာ့ပါး ေန ေသာ အခ်ိန္ လည္းျဖစ္ ၍ ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင ္ျဖစ္ခဲ့သည္။ အဘယ္ ေၾကာင့္ ဆိုေသာ္ အေနာ္ရထာ ဘုရင္ လက္ထက္ မွ အစျပဳ ၍ ပုဂံ ေခတ္ တေလၽွာက္လံုး ျမန္မာႏိုင္ငံ အတြင္း ရွိ ရွမ္းနယ္မ်ား ၏ အေရး အခင္း ႏွင့္ ပတ္သက္ ၍ နန္ခ်ိဳမင္းဆက္ ဘုရင ္မ်ား ၏ ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက ္မွဳ ကို မေတြ ့ရွိရေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။


ျမန္မာ ႏိုင္ငံ ေျမာက္ဘက ္ႏွင့္ အေရွ ့ဘက္ ရွိ ရွမ္းနယ္မ်ား ကို အေနာ္ရထာဘုရင္သည္ စည္းလံုး သိမ္း သြင္း သည္ဆိုရာ၌ ရွမ္း နယ္မ်ား ၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ၊ စီးပြားေရး ၊ ယဥ္ေက်းမွဳ တို ့အား ၀င္ ေရာက္ စြက္ဘက္ျခင္း ျပဳ သည ္ကို မေတြ ့ရပဲ ႏိုင္ငံေရး သေဘာ မၽွ ေလာက္သာပင္ ခ်ဳပ္ကိုင္ျခင္းျဖစ္သည္။ ရွမ္းျပည္နယ္ ၏ ေစာ္ဘြား အႀကီး အကဲ မ်ား က ပုဂံမင္းဆက္ ဘုရင္မ်ား အား ခါ အား ေလ်ာ္စြာ လက္ေဆာင္ပ႑ာ ဆက္သြင္းျခင္းျပဳ ရ ေသာ ႏိုင္ငံေရး ဆက္ဆံ မွဳ ေလာက္ သာျဖစ္သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ သမိုင္း တေလၽွာက္လံုး လိုလို ပင္ ရွမ္းနယ္ အႀကီး အကဲ မ်ား သည္ မိမိတို ့၏ ျပည္ နယ္ မ်ား ကို မိမိတို ့သေဘာ အတိုင္း လြတ္လပ္ စြာ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ၾက သည္သာ ျဖစ္သည္။ တႏိုင္ငံလံုး ၏ အေရး ႏွင့္ သက္ဆိုင္ ျခင္းမရွိ လၽွင္ ျမန္မာမင္းဆက္ ဘုရင္မ်ား သည္ ရွမ္းျပည္နယ္ မ်ား ၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အား ၀င္ ေရာက္စြက္ ဖက္ျခင္းျပဳ သည္ကို လည္း မေတြ ့ရေခ်။






နိုင္ငံတကာဆက္ဆံေရးႏွင့္ ၿမိဳ႕ ေပါင္း (၄၃) ၿမိဳ႕ကိုတည္ပုံ


မစၥတာဝုဒ္ ေရးသားေသာ ယိုးဒယားရာဇဝင္၌ ပုဂံမင္းအႏု႐ုဒၶ (အေနာ္ရထာမင္းကို ေခၚေသာအမည္) သည္ တ႐ုတ္နိုင္ငံေတာင္ပိုင္းႏွင့္ ခမာ (မြန္) နိုင္ငံျဖစ္ေသာ ကေမၺာဒီယားနိုင္ငံကို ေအာင္ျမင္ေၾကာင္း၊ ယိုးဒယားတနိုင္ငံလုံး၌ အေနာ္ရထာမင္းေစာ၏ တန္ခိုးအာဏာ လႊမ္းမိုးသည္ကို ယုံမွားဖြယ္မရွိေၾကာင္း၊ အေနာ္ရထာမင္းကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ဗုဒၶအယူဝါဒ ထြန္းကားစည္ပင္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။


ယိုးဒယားဘာသာႏွင့္ ေရးေသာစာတမ္းမ်ား၌ အေနာ္ရထာမင္းကို “ မဟာေဇယ်ဘယမင္း ” ဟု ဘြဲ႕ေပးေလသည္။ ကိုခ်င္ခ်ိဳင္းနား ျပည္အထိ အေနာ္ရထာမင္း တိုက္ခိုက္သိမ္းယူခဲ့ေၾကာင္းလည္း ဆိုသည္။ ထိုျပင္ ယိုးဒယား ရာဇဝင္ တေဆာင္၌ ပုဂံျပည္ဘုရားမ်ားသည္ ဂ်ားဗားကြ်န္းေစတီႏွင့္ ပုံတူသျဖင့္ အေနာ္ရထာမင္းသည္ ဂ်ားဗားကြ်န္းသို႔လည္း စစ္ခ်ီႂကြေရာက္ေကာင္း ႂကြေရာက္လိမ့္မည္ဟု ေရးသားထားသည္ကို ေတြ႕ရျခင္းျဖင့္ ရာဇဝင္ဆရာတို႔သည္ အေနာ္ရထာမင္း၏ ဘုန္းတန္ခိုးအာဏာကို အသိအမွတ္ျပဳ ယုံစားၾကေၾကာင္း ထင္ရွားသည္။


ယင္းသို႔ နိုင္ငံေတာ္ကို ခ်ဲ႕ ထြင္႐ုံမက မင္းတရားႀကီးသည္ နိုင္ငံေတာ္ကိုလည္း စည္ပင္ဝေျပာေအာင္ ျပဳစုေတာ္မူသည္။ ျမန္မာနိုင္ငံအလုံး၌ ဆည္ေျမာင္း ကန္ေခ်ာင္းမ်ား ျပဳစုေတာ္မူသည္။ မိတၳိလာကန္ကို ဆည္ဖို႔သည္။ ေက်ာက္ဆည္ခရိုင္ရွိ ျပကၡေရြေတာင္၊ ကယြတ္ေတာင္ထက္မွ က်ေသာေရကို အတန႔္တန႔္ဆည္၍ ေရေသာက္ကန္ျပဳၿပီးလွ်င္ ပန္းေလာင္ျမစ္နား၌ ကင္းတား၊ ငနိုင့္ေသဥ္၊ ေျပာင္းျပ၊ ကူမည္း ေပါင္းေလးဆည္၊ ေဇာ္ဂ်ီျမစ္နား၌ ႏြားတက္၊ ကြမ္းေဆး၊ ဂူေတာ္၊ (ငေျပာင္း) ေပါင္းသုံးဆည္ စုစုေပါင္း မင္းပယ္ရွစ္သိန္းကို ျပဳေတာ္မူသည္။


ထိုေနာက္ ပင္လယ္၊ ျမစ္မနား၊ ျမစ္သား၊ ျမင္းခုံတိုင္၊ ယမုံး၊ ပနံ၊ မကၡရာ၊ တျပက္သာ၊ သင္ေတာင္၊ တမုတ္ဆိုးႏွင့္ ခံလူးတူသာ လယ္တြင္း ဆယ့္တရြာကို ျပဳစုေတာ္မူသည္။ ရွမ္းျပည္ႏွင့္ ျမန္မာျပည္ ႏွစ္ဘက္စပ္ၾကား ရွမ္းယြန္းတို႔ မေရာစိမ့္ေသာငွာ ေျမာက္ဘက္ အေရွ႕ဘက္တို႔၌ ေကာင္းစင္၊ ေကာင္းတန္၊ ေရႊဂူမိုးတား၊ တေကာင္း၊ ႀကံညႇပ္၊ မကၡရာ၊ ျမင္စိုင္း စေသာ ကင္းၿမိဳ႕ေပါင္း ၄၃ ၿမိဳ႕ကို တၿပိဳင္နက္တည္း အေျမာ္အျမင္ျဖင့္ တည္ေလသည္။ ျမန္မာျပည္အလုံး၌ ဘုရားဂူေက်ာင္း တန္ေဆာင္းဇရပ္တို႔ကို အႏွံ့အစပ္ တည္ထားေတာ္မူ၍ ေနျပည္ေတာ္ ပုဂါရာမသို႔ ျပန္ေတာ္မူသည္။


အေနာ္ရထာမင္း ပုဂံသို႔ေရာက္၍ ၿမိဳ႕တြင္းသို႔ သရဘာတံခါးမွ ဝင္မည္အရွိ ေအာင္သာျမစ္ေျခအရပ္ဝယ္ ကၽြဲရိုင္းတေကာင္သည္ လူသူမသြားလာနိုင္ေအာင္ ရန္ျပဳသည္ဟု နားေတာ္ေလၽွာက္သျဖင့္ စီးလာေသာ ဆင္ေတာ္ကို ျပန္လွည့္ကာ ျမစ္ေျခေအာင္သာသို႔ ခ်ီေလေတာ္မူ၏။ ေရာက္ေတာ္မူ၍ ကၽြဲရိုင္းကို ျမင္ေတာ္မူလၽွင္ စီးေတာ္မူေသာဆင္ေတာ္ သန္ျမန္စြာကို ခၽြမ္းဖြင့္၍ လႊတ္ေတာ္မူ၏။ သို႔ရာတြင္ ဆင္ေတာ္ေပၚ၌ပင္ ကၽြဲခတ္မိ၍ နတ္ရြာစံေတာ္မူသည္။ သာသနာေတာ္စီးပြား၊ ကိုယ္ေတာ္ျမတ္စီးပြား၊ သားေတာ္အစဥ္ ေျမးေတာ္အဆက္ ျမစ္ေတာ္အညြန႔္တို႔၏ စီးပြား၊ ျပည္သူတကာတို႔၏ စီးပြားကို ၃၃ ႏွစ္ပတ္လုံး ေဆာင္ေတာ္မူခဲ့ေလသည္။ အေနာ္ရထာမင္း ကံကုန္ေသာ္ သားေတာ္ ေစာလူမင္း နန္းတက္သည္။


မင္းတရားႀကီး ျပဳစုပ်ိဳးေထာင္ခဲ့ေသာ နိုင္ငံအပိုင္းအျခားကား……






အေနာက္ဘက္တြင္ ပဋိကၡယားမည္ ကုလားျပည္သည္ အျခားတည္း။


အေနာက္ေျမာက္ေထာင့္တြင္ ကတူးငနားႀကီး ေရတြင္းမီးလၽွင္ အျခားတည္း။


ေျမာက္ဘက္၌ကား ဂႏၶာလရာဇ္မည္ တ႐ုတ္ျပည္လၽွင္ အျခားတည္း။


အေရွ႕ ေျမာက္ေထာင့္၌ ကဝႏၲိ လည္းမည္ ပန္းေသးျပည္လၽွင္ အျခားတည္း။


အေရွ႕ ဘက္၌ စတိႆမည္ ပင္ကာျပည္လၽွင္ အျခားတည္း။


အေရွ႕ ေတာင္ထာင့္၌ အေယာစလည္း မည္ဂြ်မ္းတို႔ျပည္လၽွင္ အျခားတည္း။


တည္ခဲ့ေသာေစတီ ဘုရား၊ သိမ္မ်ား


ေလာကနႏၵာေစတီ(ပုဂံ)


တန္႔ၾကည့္ေတာင္ေစတီ


ေရႊစည္းခံုေစတီေတာ္(ပုဂံ)


ေရႊဆံေတာ္ေစတီ(ပုဂံ)


တူရင္းေတာင္ေစတီ


ငွက္ပစ္ေတာင္ဘုရား


ဥပါလိသိမ္


Saturday, March 3, 2012

၀ စာေပသုတမွတ္ဖြယ္

1


LAWG (1)

GAOX NGHOX

Gaox nghox māwh si niag nēx nham: son kawn: pui, gaox

nghox māwh pa ih ex kawn: pui ku ngāix ku sawm:, māwh pa

ceei: ex ju tix son sang im: ex piang hak tiex heue.

Ex kawn: pui phan: gaox nghox ang:koe: ang:

ex chix klawd tix māwh sim: im: tix māwh

pui heue. lheu: khaing: in: son kīh ih mau cai:

ex kawn: peeng nang: tix cōh māwh mau

cai: tai pak tix, exkawn: vax ang: ex hiex

tawng tix yūh laih lai awm: pui tang ceu, kraung ceep mau cai:

ex du ngie piang gaox nghox tix yieh son 90% son khaing: heue.

Māwh kheu: nin: gaox nghox māwh pa kied ting buan: son:,

son ex yūh nin: ex caw tix sau: riang sau: rao tix sum: van: gaox

nghox ku kaux . lheu: khaing: an: ex kawn peeng lig ia: law

brung ih moik, ih kam: nghox, ka: sivoe in: dīx, ex shiao: krak

moi teem: tix yūh kaing jhaw:, ang: tawng tix chix shiao

ngau(phon:) sau: kawx riang tix mie ding kawx, ca: māwh ngie

uik riang nai: kaing ang: yāox tix pon to:dee keung: ex tix pon

heue. can kawn: pui ot piang gawng piang lua pa ang: koe: ping

nyia cu: yi: pau dēuh rhawm: tix ka bāux yam prāix klawng:, jao

in: si ngaung kaing saing:nghox pa yūh ex, ex sum: nai: grai:

riang ka:tix mie nyao heue.

Ih riang jung pui mai: krak, krax haok krax huan:, ang: koe:

heue.

Ex kawn: pui pa ot piang gawng piang lua, phan: ex van:

kawn: nghox dee yawm phan: ang: koe: tix khix plak, tom: hoek

ra: khix ang: chix tix sum: heue. phan: kawn: nghox ang: hoek

khix sigāix tix, nghox pa sum: ex an: ang: sok tang: heue. yam

an: phan: sum: simie nghox (1) glawm: pau pon nghox (15)

glawm: tom: hoek (20) glawm:, yam in: pui pa koe: ping nyia cu:

2

yi:shiao cag thai:, mai: tawng tix chix shiao ngau phon: ku ceu

ku cawng, nghox pon pui kied daing: nie haok nie huan: jao

tawng pui tix sau: ngau phon: ku ceu ku cawng, mhawm:

gawng:, mhawm: plix mai: mhawm: lhax heue.

Phan: uik simie (1) glawm: pui pon to: (100)glawm: heue.

Māwh kheu: nin: son ang: riang rao ex nai: nawk, ex caw tix

hawt daux krax pa thong: bong: pa jhi: cub caw plak sum: van:

son ngaox heue.

Gaox nghox doh yūh krax

Brax kua: kaoh khaing: gaox

Gaox ang: koe: awm: kawn: doe.

Koe: gaox sawm: awm: simiang.

Paw tik paw prah sum: nghox khawx.

Tawx dee mawx pui awx dee an:.

LAWG (2)

GRAWNG EEI: IA:

Ia: māwh to: sat pa eei: kawn:

pui ka tix ceu. ia: jiet chix tawng

bawg yam awm: ex kawn: pui,

yam ang: nari nyiang koe: dīx,

kawn: pui krox tix mhong: yam

ux ia:, voe bīh riang prāix, ia: ux

3-4 bawg, khaix an: prāix tom:

tag riang heue.

Ia: tix ngāix ux (4)bawg, ia:

peeng ex kix māwh cao: so: tix

kaoh, ex peeng tix ih nēx, ih

tom: kix, phan: māwh ia: koe:

ra: ceu, tix ceu māwh pa chix num tom: cao: tix, ra: ceu māwh ia:

3

tom: bhaung: heue. ia: kied koe: buan: son, son pui saux ngia,

pui saux, pui pa ang: kub nēx nham: phan: yāox tix cao ih nēx ia:

tom: ia: kix phai: deeih nēx nham:, phai: kluing, phai: koe: riang

rao, kheu yāox tix ih nēx ia: heue.

Ia: ang: deuk ngie ih nēx kawn peeng tix cōh cao: ia: mai:

tom: kix, ex kawn: pui, kawn yūh taoh yūh sawm: shiang:,

sawm: mau ka tix blah heue. phan: ex sang yūh krax lu krax tan,

ex jāh tix shiao ia: si voe. ia: māwh nēx pa yie tix rhaoh son ex

kawn: pui heue.

Sau: riang eei: ia:, saux yha: māwh ia:.

Kia: saux, taux lhaux plaux ka ia:

Hoek nyo, po: sim:, to: liag ia:

Jhawm: nyawm rawm: ia: lheu: khaing: sia:

Kia: saux, kia: yha: vīex phak ia:.

Hot cha: eei: ih ia: dia yūh ot.

LAWG 3.

SIMIANG PA MHAWM: RHAWM:

Dīx dīx koe: simiang ting tix

kaux ang: sa: gut sa: kheem:,

yax yeen, map nai: tix ih kawn:

rai peu sin: tix heue. si diex

pui yūh tix ih kaing jhaw:,

yūh tix kub sawm: nyawm ot

ku kaux daux pui paw tang:

lox six yox moing, khaing:

pāox tix, bre tix yūh sa: tixka pa ih nai: cai:

haoh, si: diex gau pui yūh nin: heue.

An: tix ngāix nawh yūh tix awm: peu sin: mai: laig laih, son

sang tawng grawng kraung ceep eep sawm: pui daux hak tiex

giex kuang: tix heue. Simiang an: ceep kraung pa cāox pa hoik

4

griah, mai: chawk tix liag man: luat man: pre pa kied ting ngāwh

ting jum, pui cao: cōh kraung an: yāox kraung ceep nawh mai:ah

nin: ka simiang an: “hu: hu:”maung māix pui yūh nin: ang: doh

dud tix pon liag ceu kraung ting ngāwh ting jum yūh nin: ah nan:

ka simiang an:, mai: grheu simiang an: to: heue.

Tax simaing an: ang: nye: ang: nyux, nawh nyīah khawm: ah tix

nin: “mhawm: mhawm: aux lawk ing: heue.

Nawh hoek ka tang: kaux pa cōh nang: kraung ngāwh, kraung

pa ting jum awm: pui an: phao:voe nux heue, pui an: ah nin: ceu

kraung in: phan: ang: māwh ceu laux simiang mai: pui pa mag

mi khri: mau, ang: pon liag, kheu caw kraung pa ting ngāwh ting

Jum, māwh kheu: nin: māix hu: tang: dah sawg māix liag pa yie

ngāwh ceeix awx.

Tax simiang an: pawk lox cao: cōh kraung an: ah nin: lāoh lie

ting buan: son: ka lox krai māix ka aux, aux ing: ha: awx.

Si nax ra: loe: ngāix si: miang an: kok simiang ot greem: tix

krai lao kix mhong: pa hoik yāox tix, mai: sidiex ka kix awm: in:

plak greem:.

Rawm: loh diang simiang thai: cao:.

Paw nīeh ka pui hot, paw cot ka pui saux.

Paw nyiah ka mi, paw khi ka hot.

Paw nīeh ka kawn: doe:, paw rhoe: ka pui loeg.

Rāuh te pui tom: krox puing: klang:, lang: rhawm:.

Pui tom: mhawm: prawng prāix.

Pui ting tu, pu rhawm: ang: lang ju.

Lox in: een: ka niex praix daux rhawm: pex ku kaux awx.

5

LAWG 4

RĒEH TAWNG BUAN: SON:

Dīx dīx koe: lien: tix kaux yam

hu: laig laih, nawh yāox cao:

cōh kawn: rēeh tix mu: mai:

liag kawn: rēeh an: heue.

Yam hoek lien: an: daux nyiiex

tix, nawh sau:kawn: rēeh daux

ngoi, kawn: rēeh an: ting tix ngāix

khaing: tix ngāix, lien: an: kied

daox deng: ka, pie daux alīah

singāix, ting huan: sidu pon ba: ex kawn: pui heue. Lien: an:

jhak ka rēeh, nawh kied cee rhawm: ka yāox tix mai: hu: ploi:

rēeh an: daux klawng: ting heue.

Viang nawh kied moh kawx rēeh an:, dee sidāh nawh ploi:

ka rēeh heue.

Ang: lai awt rheung glang: mawx tix naing tāoh daux hak tiex

ot lien: an: pui hak tiex an: khawm: uik to: son sang lawd luan:

khaing: krax yum, si voe pui to: khan: kix koe: rawm: klawng:

ting tix klawng:, son sang ang: kix man: pui cāox kuan kix daux

diang klawng:, yam an: pui to: pui tua khan: kix taing tix laig

daux rawm: pui plak nie yum daux rawm: an: heue. Ka daux pui

an: kix lien: pa ploi: rēeh liag tix, ka vīex ka daux kix, yam

nawh cod daux rawm: nawh mhong: tum: caong tix piang rang:

daux rawm:, nawh bre tix jhak, yāox cung tix piang rēeh paing

tix mu: heue. Rēeh paing an: vīex nawh tiang klawng: plak an:,

dee ang: pui koeng lai pon hoek, lien: an: yaog tix līh piang tiex,

rēeh yaog kaing: tix loi loi mai: deeih gi tix jhak ka lien: an:

heue.

Khaix an: rēeh koi deeih laig daux rawm: nawh ca: gi pot tix

jhak ka lien: an: heue.

6

Ex pa māwh kawn: pui ja lao ex ang: yūh tix tawng buan: son:

pa yūh pāox tix, pie rēeh pa māwh to: sat chix tawng tix pawk

buan: son:, phan: pui yūh kaing pa mhawm: piang ex, priex

daux rhawm: khrawm: mai: kaux tix awx. Pui pa tawng buan:

son: ang: doh yāox krax lāux.Gāux rhawm: yūh kaing mhawm:,

tawm: lox ih rhawm: rāuh rhawm: see, eei: ka kaux, saux ang:

yāox.Pui ting ngawg, kawk rhawm: ang: lang: ju.

LAWG 5

GRAWNG SI NGĀIX.

Singāix māwh ceu pa ang: koe: mu: koe: lon: awm: koe: cie hak

tiex, singāix māwh ceu pa hax pa koek awm: ngu, singāix mai:

hak tiex singai khaing: pāox tix dim: lan ra: lag dim sien: lhak

heue.

Ex kawn: pui keud singāix iak khaing: hak tiex, viang māwh

nan: singāix kawn lheu: ting khaing: haktiex heue.

Singāix māwh pa koe: buan: son: ka piang hak tiex, can pa im:

ju piang hak tiex māwh kheu jao pa riang singāix si u: singāix

tom: yāox tix im: ju heue.

Māwh kheu: jao pa hak pa koek singāix rawm: tom: līh tix

māwh bhawm: māwh meet, tom: tīeh tix māwh pai: awm: piang

rao ma: khaix an: yam si pub ka bhaung: leet, bhaung: si kied

7

tom: lih tix māwh lhiex, māwh kheu: pa hax pa koek singāix tai

khan: kix mhawm: lawm: jhawm: griang chix līh tix koe: heue.

Plix khaox, plix ox, nghox khawx, chix ting chix teem māwh jao

singāix, lheu: khaing: an: kheu: pa riang singāix ex kawn: pui

yāox krax nyawm ot siu: koe: brax kua: ting huan: heue.

Sngāix jhan: riang piang hak tiex.

Nyiiex yaong: hun: prīex kun: hak tiex.

Priex khrawm: mhawm: yāox jao singāix.

Singāix jhan: riang. Lheu: khaing: shiang:.

Simiang piang tiex māwh singāix.

Singāix tix diang liang leeing ju.

Tai lawm: mhawm: pruh jao singāix

LAWG 6

KĪH

Kīh māwh pa sidaing:koe:

buan:son:, son ex kawn: pui mai: to: sat

ku ceu ku cawng te te, viang māwh

nēx māwh puan: taux lhax phan: ex ang:

sau: kīh ka daux, viang māwh pa ah ex

nēx puan:, ceet ciang mai: baik ngie

heue. Kīh ang: jhoeng: māwh ngie

nyawm yūh taux lhax puan: nēx,

prīex preem nong: nong:, kawn baox kīeh nang: ex kawn: pui

mhawm: nēx nham: singax singēh kaux hak, joh jhaung: krax

brax kua: ex kawn: pui heue.

Pui pa yūh kaing nu, pui pa mawn riang rao tix, kheu:

sidaing: līh lauh kix caw tix lheu: ih kīh khaing: pui tang: kaux,

viang māwh kawx nin: phan: ih luan: khaing: diag tix ex chix

pon jhawm: saux haok nham: ka heue.

Nēx ku ceu son sang ang: cūx sium: mai: rheung: tix een:, phan:

8

ex ang: sau: kīh ang: chix, phan: saux ghok, saux rhang: phak ka

rawm: kīh chix moi: chix nghie: ka, kīh māwh ceu pa pēx ceu pa

cūx pa sium: heue.

Ang: jhoeng: māwh ex kawn: pui pa moh tix ih kīh nong: nong:

pie to: tiag to: tu, khawng: ceei: brie liang ex, kix ka miag ka kīh,

phan: māwh dee kāoh kīh tix blah pui teei khaing: daux gawng:,

tix blah, dee khien: dee lāoh rawm: pang: lai: pui ka teei kīh kah

heue.

Sium: yum rham:, nēx nham: yawm.

Ih kīh chix līh koe: riang rao.

Krāwx rham:, kham: geu ceu saux rhang:

Lung lang: rawm: kīh chix moi: yūh.

Nēx nyawm kheu kīh khix lah jao ngu.

Nēx ang: koe: kīh māwh taux

Saux ang: pai: māwh yum.

LAWG 7

PAW IAK NGAI: GAIG PIANG PĀOX TIX

Dīx dīx koe: kang koi tix mu: hu: lai ling tix sawg pa ih pa

un:, kang koi an: jiet si pub rēeh tix mu: koi hu: loi loi, kang koi

ah nin:, mīex maung hu: māix in: māix tom: doh yāox hoek ka

dee sang hu: tix yam mawx in: lie?

Rēeh pawk lox kang koi mai: ah nin:, “HE” māix paw iak

9

gaig ka piang pui awx, sang kīeh māix ax lah tix to: hoek ka

piang gawng tieh lie? “ HA: HA:” maung māix pa ang: pon hu:

yūh nin:, nieb pon hak aux si lah to: chix –ceu māix pa ang: tie

dud tix pon hu: phai: awm: pāox yaong: tix, hak ax si lah to: ax

jāh phao: awx, 1,2,3, to:, kang koi ka daux tix vud hoik singai

luan: khaing: rēeh tix miex nyao, kang koi keed ah nin: daux

rhawm: tix ang: rēeh pheem: in: doh tau tix krup ka aux, aux

laux tix tin: mai: it tix vud ha, rēeh hu: cie tix loi loi, ang: lai

laux lee tix, nawh tom: pon tix hoek si voe kang koi piang

gawng heue.

Khaix hoik sak it kang koi, nawh siduat mai: kaoh yaog tix

to:, haok piang gawng, yam hoek kang koi piang gawng yāox

hoik ot rēeh sivoe tix, kang koi sidaing: kaig ka rēeh te te heue.

Kang koi keed daux rhawm: tix ah nin:, aux ce: tix māwh

pa lāoh pa lie, pa lhak pa lhiao: khaing: pāox tix, kox man: tix

iak ngai: gaig piang pui tang: kaux, ang: tie awm: pa keud pa ce:

aux, in: kied māwh krax kaig tua son aux te te heue. Kang koi

tawm: lox ah nin: pāox grawm pux aik kawn: keeing: pa moh

aux khan: kix, ting ang: ah iak ang: ah, phai: ang: ah, nhim: ang:

ah, paw vi iak gaig ka pāox ex awm: aux liak awx. Aux ang: lai

keud lai sawn: rhawm: tix nieb ce: tix lāoh khaing: pui, jao in:

aux pon krax kaig ngai: ka heue.

Paw keud tix lāoh khaing: pāox tix.

Cāox griang mhawm: riang ang: pon tiang.

Kang koi viang phai: grai: kaux ka hoi.

Toi: klawng: gawng pui ang: tie tawng.

Hoi: koi lawng krax, brax hu: khaing: nawh.

Viang māix phai: caong phan: ang: sau: riang.

Diang hu: māix lud, dee cud māix māwh an:.

10

LAWG 8

GRAWNG KHIX KHRAOX.

Ex kawn: pui yam jāuh khix

tix haok keud māwh jāuh tix

haok plak klip si ngāix, viang

māwh nan: ang: tie māwh awm:

pa keud pui tix heue.

Māwh kheu: caw khix tix

hu:plak pon ngāix piang ex,

kheu: jhan: riang singāix ex

tom: ang: chix yāox khix,

tom: singāix hoik laig, ex tom:

tag yāox khix, yam an: haok

khix tix som: tom: ah ka heue.

Yam an: nawh deeih vid

si vawg tix plak līh singāix,

jee khix deeih khix tix som:

nawh deeih vid si vawg plak klip singāix hoek tom: yeet tix

heue.

Haok khix 15 som: ex ah pang: khix ka yam an: khix jiet

lawm: le awm: bia: keem gaox heue. Phan: hoek 30 som: ex

plak līh singāix ang: lai chix yāox khix, yam an: ex ah yeet khix

ka heue. Yam an: khix tom: caw tix pang: ka meung pa ot plak

klip singāix, yam yeet khix ka plak klip singāix, caw tix pang:

ka ex plak līh singāix heue.

Yam caw khix tix laig sinax haktiex kiex singāix boe hak

tiex caw tix thawng: daux khix yam yūh nan: khix jāh tix faik

kawn: pui tom: ah pom praog khix ka heue.

Kheu: koe: khix ex kawn: pui tom: tawng tix sawn: singāix,

khix, num, tix num koe: 12 khix phan: ang: māwh nan: koe: 365

singāix heue.

11

Khix pa riang simiang pa mhawm:.

Khrawm: ex klieh vung viang: pang: khix

Riang khix khraox jhaox khrawm: tix graoh.

Khraox kāoh kix, khaing: bīx tix ma:.

Haok nyiiex paox maox vien khix.

Khix mhawm: paing daux sawm: kao: phuan:.

Khrawm: ex pāox tix daux nyiiex pex.

Yiiex kuad sinaw ah lox leng.

LAWG 9

PUI KID KHAOX RĀUH SEE.

Ka daux tix singāix cao: kid khaox tix kaux kid khaox

praok klawng: ting, yam kid nawh khaox nawh man: moe: tix

kreuek daux rawm: heue. Cao: kid khaox an: son sang deeih

yāox nawh moe: tix cu: ca: tix sawg daux rawm: yūh ka mawx

kawx ang: yāox moe: heue. Dee nghoik cao: kid khaox an: dah

rhawm: mai: tu kap tix ngawm praok klawng: dee kreuek moe:

tix mai: ah tix nin: hoik aux tix ih phao:.

12

Cao: kid khaox an: yiem yo jao grai: moe: kid tix khaox,

yam an: phi: cao: pau ka klawng:, mhong: lox yiem cao: kid

khaox an: mai: phi: an: hoek ka nawh, chawk nawh ah nin: pui

kid khaox, yiem māix mai: dah rhawm: māix kheu: pa tix lie?

Kreuek moe: aux daux rawm: aux tom: yiem jao, nawh pawk

lox phi: an: ah nin: heue. Yam an: Phi: pau rawm: teei moe:

khri: jhi: pui kid khaox an: yāox, māwh in: moe: māix lie?

Nawh pawk lox ka phi:an: ah nin: ang: māwh moe: aux pa

kreuek daux rawm:,moe: aux māwh moe: rhiem: phi: an: bāox

deeih jhi: nawh yāox moe: mau, pui kid khaox bāox pawk lox ah,

ang: māwh moe: cie tix, dee nghoik phi: an: bāox deeih jhi:

nawh yāox moe: rhiem: pui kid khaox an: gāux rhawm: khawm:

pawk tix lox phi: an: mai: ah nin: lāoh lie ting buan: son:, in:

māwh moe: pa grai: aux heue.

Phi: cao: pa pau ngom rawm: an:,khaw rhawm: ka lox

pawk pui kid khaox kheu: māwh lox rāuh lox see, nawh tawx

moe: khri: moe: mau hoek khawm: moe: cao: kid khaox an: ka

nawh khawm: loe: mag heue.

Pui kid khaox an:, nawh krai pui mhong: grawng in: daux

yaong: uik heue.

Yam an: koe: pui daux yaong: kix tix kaux mhong: grawng:

an:, nawh yūh tix hu: kid nang: khaox praok klawng: an:, nawh

yūh tix lu lied man: moe: tix daux rawm: mai: yūh tix yiem grai,

riag yo, yam an: phi: pau klawng: hoek mai: chawk ah nin:, riag

yo māix jao pa tix lie? Pui an: pawk lox ah nin: kreuek moe: aux

daux rawm: yam kid aux khaox in: nūx heue.

Yam an: phi: sut moe: khri: daux rawm: mai: chawk pui an:

ah nin: māwh in: moe: māix lie? Pui an: pawk lox dom mawx

dom an: “māwh māwh” ah lox pie lhen: yūh nin: ka phi: pau

rawm: an:, yam an: phi: tawng māwh lox pie lhen: lox ang: rāuh

see phi: an: giex moe: khri: mai: grai: tan:, pui an: jalao pon moe:

13

khri: moe: mau, pie moe: cao: nawh ang: lai yāox, kheu: kawk

vawk, ang: rāuh rhawm: rāuh rhi: heue.

Pui ting ngawg vawk rhawm: ang: mhawm: ot

Pa rāuh pa see, dee hu: ang: die.

Simie ceu tix, chix pon uik.

Pui tīeh lu: lieh dieh yūh ot.

Pie lhen: ka pāox yāox krax kaig.

LAWG 10

SIMIANG PRAWNG RĀUH SEE

MAI: KAWN: NYAWMPA KOE: CU:YI: TIX KAUX.

Dīx dīx koe: Tax cao mi tix kaux mai: Tax kuad hot tix

kaux mai: kawn: nyawm gau lai pa koe: cu:yi: tix kaux.

14

Tax cao mi an: mai: Tax kuad hot an: caw tix dēx nyiiex tau

Tax kuad an: koe: brung mīex tix mu: mai: caw tix nghe: awm:

nang: an: Tax cao mi ka koe: nang: moi mīex pa caw tix nghe:

tix mu: heue. Daux bawg yam som: tix mu: brung mīex Tax

kuad an: mai: moi mīex cao mi brieb tix kēh yam tau heue. Tax

kuad an: ang: laig it leeing: som: simie prāix nied tix riang kheu:

simie tix yāox ngai:kawn: brung tix heue.

Tax kuad an: kaoh cao cao līh jhak kawn: brung kēh cie tix,

yam an: nawx kied daox deng: ka yāox tix it kawn: biex mai:

brung mīex cie tix, te te māwh pot Tax cao mi an: pa mox tix

brīex kawn: brung mai: hu: dēuh mai: moi mīex cie cao: tix, teei

kawn: moi biex cie tix hu: dēuh mai: brung mīex cie Tax kuad

hot an: heue.

Tax kuad an: sawg kawn: brung cie tix yāox ot daux

kawg cao mi mai: moi mīex kix, Tax kuad chawk Tax cao mi an:

ah nin: yūh ka mawx māix nieb brīex kawn: brung cie aux dēuh

mai: moi mīex māix lie? Tax cao mi an: nyīah mai: pawk tix lox

Tax kuad an: khawm: ah tix nin: hoik māwh son: brah son: yawk

māix, ang: brung saux kēh moi ang: moi saux kēh brung, in:

hoik māwh mhawm: son: aux cao mi, moi mīex aux tom: kēh

kawn: brung ang: māwh lie?

Yam an: Tax kuad hot hak kiex hu: kao: ka simiang ting,

Tax cao mi an: brīex tawx mau cun: praok ka simiang an: heue.

Simiang an: prawng yūh ka mawx kawx ang: plak pui

mawx tix tie cu tix gōh grawng: an:, simiang an: ang: lai tawng

ka pa sang yūh tix, tat lox ah nin: ang: pax tie cu tix nghiet lox

aux, haok khix dim: dim: som: pon ngawb dim: taix pax deeih

vīex pāox tix hoek tin: dee ot aux, nawh tawm: lox ka kiex ah

nin: heue.

Tax kuad an: kied dah rhawm: voi rhawm: khawm: ing: tix

ka nyiiex, yam an: Tax kuad sipub kawn: nyawm gau lai tix

15

kaux, kawn: nyawm an: yāox ing: Tax kuad khawm: dah rhawm:

tix nawh chawk ah nin: Tax, awm: pa ang: māix hiex nyawm

rhawm: nix lie?

Tax kuad an: pawk lox ah nin: “māwh heue”daux som: tix

mu: brung mīex aux kēh, moi mīex cao mi dēx nyiiex aux ka

kēh, cao mi an: brīex yaog kawn: moi cie tix hu: een: mai: mīex

brung cie aux, nawh teei kawn: moi cie tix, een: mai: brung

mīex cie aux yiex tom: kao: ka simiang, ang: nyiang cu tix dud

ah lox tix, simiang deeih mhaing: yiex hoek khix dim: dim: som:

mai: dim: taix heue. Aux tau rien tix som jao ang: aux yāox tix

tawx mau cun: praok ka simiang an:heue.

Yam mhong: kawn: nyawm grawng an: nawh ah nin: ka

Tax kuad an: “Tax” paw awt yūh māix khi:, son in: ang: cāox,

phan: hoek ngāix an: sax, yūh māix lha: hoek khaix Tax cao mi

an: phan: simiang chawk māix ah nin:, yūh ka mawx māix nieb

lha: hoek yūh nin: lie? Māix tom: deeih pawk lox nawh ah nin:

“ māwh heue” Tax simiang, yam hu: aux, aux hoek daux diang

klawng: aux yāox hax mhaik, aux tom: kin rawm: ka yau, mai:

yūh lung preet tix ngu ka, ngu tom: taug yeet aux lha: hoek jao

heue. Yam an: simiang teu ah nin: ka māix yhot māix ang: mawh

lie? Piang hak tiex ang: aux sax mhong: hax mhaik mai: kin

rawm: daux yau, “māwh heue awm: pa ah tax simiang tix”

piang hak tiex yie sax mhong: ex nang: kēh brung mīex kawn:

moi lie? Moi mīex kēh kawn: brung lie?

Yam an: Tax simiang an: ang: lai tawng ka lox sang pawk

tix, simiang keed rhawm: tix ka lox krai Tax kuad, māwh lox

rāuh see simiang an: sux ka cao mi an: mai grheu: nawh ing:

heue.

Ex kawn: pui kaing ceu pa tix ang: ah, phan: māwh ceu

pa māwh ah māwh, phan: mawh ceu pa ang: māwh ah ang:

māwh awx. Paw kham: mhai: sag se pa ang: māwh ang: mēh

16

son pāox tix liak. Kawn: nyawm in: phan: ang: gau lai nawh ka

ang: doh tawng tix gau Tax kuad an: yūh nin: heue. Paw nīeh

paw cien sau: riang rao tix gau lai yam koe: bawg yam son ex

awx.

Phan: koe: cu:yi: ang: doh khi:

Fi: fang: dee mawx nawh kawx cu.

Ngu cu tu daw caw daux krax.

Paw khin: tix yūh tuih yūh krax ot.

LAWG 11

MEU BĀUX JU HAK TIEX VAX.

Meu bāux ju hak tiex Vax koe: (3) bāux ex kawn: Vax jāh

tom: si ngien rang: sigang: līh kaw: tiex tix loi: kaw: moi tix

bāwh kaw: raix tix pang: kaw: rang: tix peem: ex hoik dawg

māwh ceu pui pa koe: piang hak tiex nang: heue. Ex ka hoik ao:

min: ting ceu piang hak tiex, ex ang: saux sawg tix cax hak tiex

nyiiex yaong: ot pui tang: ceu tang: cad ex tang: dawg yūh tix ih

ma: tang: tix yūh kaung: pawng rawng nie, lox pa ah tax yiex

mīex keeing: ex ka in: hoik ot nang: daux tong daux ce dīx,

māwh kheu: lāux ex ka naing, ex tom: phru phrat tix ot ka

gawng piang lua, tang: ot tang: koe: khaing: pāox tix, bawg yam

an: māwh moeg, māwh kuad lang: simiang ting, kuad kie: krawx.

kuad eeng, sipug ru, pagiex kuang: piang ex, kawn koe: cao mi

ting tu pu rhom: pui tang: yaog tix ting ving tix vīeh, grhang:

hak tiex ka pāox tix, puing: naing graing cāox ex kawn: rai peu

sin: ang: yāox tix nyawm ot singēh koe: jao heue.

Kawn: pui hak tiex kha: rhom: son kraung ceep eep sawm:

rawm: nyāux kīh ih mau cai tix te te heue.

Sivoe 1969 num hoik koe: mie rheng: mie mheen: ju

mawx nieh, ang: ex lai uik simin, ex kawn: Vax tang: ot si yut

koe:, ang: pon laig līh lai ling ing: tiang dee ot pāox tix jao

17

puing: puah kuad prim: ka pāox tix ang: jud ang: jai heue.

Yam an: pui tang: ot tang: koe: kaung: mawx kaung: an:,

eeng mawx eeng an: ang: doh pon hoek dee ot pāox tix pui hoik

tang: tat tix dēuh meu hak tiex sinax pāox tix, ang: pon tix cax

prāix sawm: klawng: nyāux hak tiex brīex brum pāox tix tang:

lox sikah ex kawn: Vax khaing: pāox tix, tix ceeix, grawng

māwh yūh nin: (1) ang: ex yāox tix pon laig līh ka pāox tix.(2)

tang: hak tiex ot, bawg yam prāix klawng: ang: ih pāox tix.(3)

rawm: nyāux ang: awm: pāox tix, been nab yam: yung: yi: mai:

kraung ceep eep sawm: tom: tang: khaing: pāox tix ceeix ceeix

heue.

Phan: māwh been, mug tix ih ngu, hu: tix ih ma: gha: tix ih

kaing:, kid tix taung: khix bīx tix yūh kaing awm: pāox tix uik

heue. Ang: ngai: lig ngai: lai ex dawg koe: awm: koe: cie pui

tang: ceu tang: cad, lox pa ah kuad ex kix dīx, yam gūah siyiiex

tix tawx ngai: lai ka pui ku ceu dīx, kix krai caw tix tiiem cie ex

Vax piang hak moi, Tax ex kix cai: rhawm: nieb tong: tix khliak

hak lai cie ex ah kix nin: heue. Ex kawn: Vax dah dha: ex khaix

pui, rīah kaing: māwh jao ang: ex koe: ngai: lig ngai: lai, ang: ex

koe: ping nyia cu: yi: ex tom: dah khaix pui jao ku plak ku vang

heue. In: māwh bāux ju ka dīx heue.

Jāh 1969 num hoek 1989 nun khix 4-17ng āix, māwh bāux

yam ju giex kuang: pati kum miu nit hak tiex man ka hak tiex ex

kawn: Vax. In: māwh bāux ju ra: heue.

1989 num khix 4-17 ngāix, tom: kuad ex Tax Nyi lai: mai:

Tax kuad ex Tax Log pang: kraix khrawm: kru naing can pa ot

daux hak tiex Vax. Kawn: rai peu sin:, mīex mai bun: doe hoek

khawm: pui mi pui hot, kiex thong: ex pluat tix tik ka been pa

vīex kum miu nit hak tiex man daux hak tiex ex Vax. Jāh num an:

ex kawn: Vax tang: yāox tix giex kaing: hak tiex cao: tix hoek

tom: in: singāix in: māwh bāux (3) heue.

18

Lox si diex kuad lai: mai: kuad Pang:

Sau: riang rao yūh cao: tix ih.

Nghox kīeh naog krao: khaox.

Gaox kīeh haoh krao: prim:.

Im: yum saux ngia māwh gaox sawm:.

Mhawm: nēx mhawm: nham: kaoh khaing: gaox.

Paw tang: lox paw si yox moing.

Pui ku ceu kīeh awm: mūah tix reu ceu tix mu:.

Paw gūah ceu pui paw cheu kaing cāox.

Krax moh krax rhawm: māwh riang rao.

LAWG 12

GRAWNG KHAOX RAIX KHAOX RUNG.

Khaox raix khaox rung, phan: kūah tix māwh khaox, ang:

tie awm: khaox tang: ceu, khaox tang: ceu phan: kūah, kūah

piang tiex uik heue. Khaox raix khaox rung koe: tom: nie

ceu, ang: ex uik tawng kaux chix si mawd ceu kix uik, grawng

kūah khaox raix khaox rung māwh yūh nin:, sim: lai: kiang ih

plix mai: aing: tix piang khaox tang: dah phan: ang: māwh nan:

19

ka piang rang: tom: līh kūah tan: heue.

Khaox raix khaox rung, yam jāuh kix tix kūah, kūah sinax

kak khaox tang: ceu mai: piang: rang:, yam jāuh rīah kix ang:

nyiang pon hoek ka piang tiex, kix kawn kab tix mai: khaox

tang: ceu, phan: hoek yam plix tang: deeih māwh plix raix plix

rung, phan: hoik ting pang: lang: kak kix tawb kheem: can

khaox pa kuah tix piang an:, khaix an:, can khaox an: kix yum

tang: heue.

Khaox ox nghox khawx tawng bawg tix.

Khix num bawg yam viang rheeng: kawx ang: tīeh ang: loh

ot been tix.

Khaox raix khaox rung cung piang pui.

Teei tix ting ving tix vīeh.

Yam jāuh ang: tie kūah piang tiex

Cao: priex cao: rien yum tang: kix.

Buan: son: pon kix, kix pi prah.

Pui tix blah yam jāuh, im: klawd mai: pui tang: kaux, ang:

tawng: buan: son: pa hoik pon tix yāox hoik naog tu, pu praok

tix nieb deeih pi cao: priex cao: eei: tix ang: tie ah lāoh lie ting

buan: son:, deeih gut kheem: cao: priex cao: eei: tix awm: deeih

kīeh khaox raix khaox rung khaox pa kūah tix ka piang yum, in:

ex caw tix priex rhawm: tix ka heue.

LAWG 13

KRAX LAW LI HAK TIEX VAX.

Hak tiex Vax māwh hak tiex haoh gawng lua klawng: ngawd,

rīeh rang: son sang hu: tang: nghox tang khix hu: laih, lai, hu:

krax lang: diang si ngai māwh tang: ex ka law brung mai: moi

khan: kix heue.

Māwh kheu: koe: krax nu kin: yūh nin: son sang doh krax

law li phai: hoek phai: hu: si nax nyiiex liep yaong: daux vawng

meung Vax tom: thong: ex paug krax law li, kīeh doh ku plak ku

20

vang heue.

Sivoe 1989 num

krax law li daux

hak tiex Vax, jāh

Pang: sang: hoek

Meung mau, hoek

Tāoh mie, kaung:

taw: Meung mau,

Ho pang, viang

māwh kawx nin:

can krax law li an: pau pon hu: ngie yam rung prāix khaing:

heue.

Krax law li in: kix, māwh Tax yiiex mīex keeing:, aik o:

pre nan ex can pa ot hak tiex vax khawm: uik, tang: vīex prāix

ih cao: tix, vīex baug si ngaong, vaig moe:, kīh ih taux rhong:

cao: tix mai: paug heue.

Jāh 1989 num Kuad Lai: Kuad Pang: son sang doh krax

law li ku dah ku dee kiex kīeh ex bāox sau: riang rao tix si toe

tix paug, yam in: ex hoik pon kaong: krax law li 3000 lhak,,

sivoe 89 num pau pon kaung: 300 lhak, khaing: heue. Krax ot

plak kraung ceep eep sawm: rawm: nyāux hoik tang si yox hu: si

nyek, jāh 1989 num hoek 1999 num, daux kao: (10)num, ex

hoik pon tom si maox (750) lhak heue.

Krax law li in: kix hoik kaoh khaing: rawm: lauh jauh

māux riang rao, mau khri: can kawn: pui pa ot daux hak tiex Vax

uik heue.

Paug krax law li, paw doh pi awx.

Ki kawx mie ding, paw prah krax.

Lai ling ing: tiang ang: lai nu.

Cu nghiet lox pāox yāox krax mhawm:

Krax lawng gawng hu: ang: lheu krax.

21

LAWG 14

GRAWNG YEX KĪH

Yex kīh nawh kēh daux yaong: man rai, ju Tax ju yax

līh ex dīx kawn: pui ang: nyiang yāox tix ih kīh prīex ih pui ceet

ciang: baik ngie yūh nan: hoek

daux bāux ju yex kīh, daux

yaong: kix lai: loh tix kuh eep

plok taux yam bīh tix, yam caw

tix hoek bawg cie yex kīh, taux

plok nawh jiet nyawm tix rheep

jao koe: kīh tix heue. Yam an:

pui nyiiex pui yaong: kied daox

am: ka, māwh kheu pa tix pa kīeh

nyawm lie? Pui ku kaux keed

daux rhawm: tix ra: lai: chawx

pāox tix hoek ngāix khaix kix

ah nin: ka yex kīh kied nyawm

yūh māix prīex māix ca: bāox

bre ex ih prīex singāix awx.Yam an: pui hun: ploi:

pui brīex hu: jawm hu: jiang tix

yāox yam yūh Yex kīh prīex, yam

an: kix yāox krang krāh Yex kīh

tix ka piang khang: plok tix taux, chix yūh kaing brai: nu: nai:

yūh nin: ah, mai: kix pheet Yex kīh to: heue. Yex kīh to:

khaing: man: rai hu: mox tix yaong: maw: noi mai: yum

tan:,hoek tom:yam in: dee yum nawh kīh lih ka heue. Pui tang:

ceu tawng tix kin rawm: daux rang: yum Yex kīh mai: plok

rhaung: māwh kīh, kix tawng kāoh Yex kīh khaing: hak tiex vax

yaong: man rai:, kix tom: phat tawx gha: kīh tix num tix bawg,

daux yaong kaung: yaong: ting: man rai khaix heue. Māwh kheu:

22

caong kuan man: rai kix tix kid kaing: pui pa hoek tix tawx gha:

kīh jauh yam an: pui ang: lai tawx gha: kīh khaix heue.

Kīh līh khaing: Vax

Tax yax ang: tawng.

Gawng ang: kīh koe:

Līh awm: pui aw:.

Ih kīh ding khaw, phaw: lox pie ngaing:

Daing: nyawm taux jao kīh

Taux ang: koe: kīh līh tix nai:.

Saux ang: pai: māwh grai: pui.

၀ စာေပသမုိင္း

1


LAWG 1

GRAWH GRAWNG TAX NYI LAI:

Tax lai: kēh daux yaong: cawk cawng: daux (1939)num, khix

3-25ngāix (pi: rai)num siyawng heue. Keeing: nawh kaux Tax log sui:

mīex kaux Yex han:, Tax kaux sui: klang:, Yiiex kaux I hum heue.

Tax Nyi: Lai: yam hoik koe: ju (10)num, hu: ot daux yaong: om pi

(3) num, hu: ot yaong: ngaig lai: (1)num, hu: ot yaong: laih klawng:(2)

num, heue.

1956 num yam hoik koe: ju (17) num hu: ot yaong: raog hat tiex

hawx (10)num, yam ot yaong: raog nawh ot nyiiex keeing: brah

tao:(1)num, ot nyiiex cang kham: kloi: (2)num, khaix an: līh ot nyiiex

cao: tix heue.

1966 num, khix 12-31 ngāix kaw: tix kraix khrawm: kru naing

jawm hoek daux 1967 num pon khraix khrawm: lien: (10)kaux mai:

jāh tix yūh naing jawm krax pa ried jum phaux, khrawm: lien:,

khrawm: kraung naing rieb tix puing: hawx paing, hu: si pie pon lien:

pon kraung naing, jāh ka pui (10)kaux tom: hoek(30)kaux, yaog Tax

lai: yūh tui: cang, cao: giex lien heue. Khaix an: haok huan: sipie tom:

hoek koe: jung pui (60)kaux, mai: deeih yaog nawh māwh ling ciang

yam an: heue.

1968 num, khix 4-25ngāix kix hoik nie, kix tom: jāh tix puing:

pang: vai lāux, in: māwh naing bawg (1) heue.

Khaix an: Tax lai: vīex lien: an: khan: kix hu: fu suang: ma lux, jāh

yam an: Tax lai: jāh tix līh ceu kaux, hoek Tax lai: plak mawx pui lhat

plak an:, puing: naing dee mawx ang: ah pa ang: pēx ang: koe: heue.

1969 num, Tax lai: deeih ing: Pang: vai mai: teem: coi ka keeing:

niiem pao mai: cub Tax li Nyi meung māwh kheu: jao kawn iak riang

kix mai: bāox deeih khraix khrawm: cub cawng simiang tāoh mie son

sang rob rom pāox tix tau heue.

1969 num, khix 9-17ngāix Tax lai: vīex lien: (80)kaux deeih bāox

puing: man ot Pang: vai mai: pēx ka naing an: heue. Khaix hoik pon

2

ka Pang: vai ang: lai prah pheet pui koeng hoek tom: ngaig praog,

daux num an: khix 12-26 ngāix Tax lai: mat tan: heue.

Viang mat kawx ang: riem ka, puing: sipie pēx si pie, lien: ka nied

tix nie sipie tom: koe: kix 500 kaux, yam an: Tax lai: deeih yūh cao:

giex kaing kīeh nawh yūh fu: ying cang phao: heue.

1970 num, khix 4 jāh mai: lien: (500)kaux ka daux num an: tom:

deeih hoik pon tom: hoek (1000) kaux heue. Khaix an: plak piang

deeih yaog nawh yūh ceung ying cang heue.

Khaix an: 1970 num, khix 10-16 ngāix kix tom: līh toi krong kix

hoek mong hong, mong ci hu: ot daux tab 4045 līh puing: naing hak

tiex ti: ma nang yux, yam an: Tax lai: yūh ceung ying cang daux 4045

heue.

1970 num, khix (10)deeih ing: Pang vai tix bawg māwh jao koe:

naing khaix kix, kix tom: khrawm: cub cawng si miang mai: cub tāoh

mie tom: sum: cub 501,502 tab koe: heue.

Tax lai: yūh ceung ying cang daux 502, yam an: kix puing: num:

tum daux khix 10-18 ngāix heue.

1970 num, khix (10)deeih ing: Pang vai tix bawg khrawm: lien:

cawng simiang lien: tāoh mie khawm: uik, son puing: meung mau:

daux 1971 num, khix 4-28 ngāix tom: hoek 1971 num, khix 5-1 ngāix

puing: meung mau: (3)ngāix mai: pēx ka naing an: heue. Yam an: Tax

lai: yūh ying cang tix plak taix ka yūh nang: fu: sien: cang meung mau:

heue. 1971 num, jāh khix 8 tom: hoek khix 9 hu: puing: Pang lhong:

mai: kun: lhong: heue.

1972 num, khix 4 hu: puing: klawng: pa: mai: mha: tiah, yam an:

Tax lai: māwh cao: kuang: kru naing mai: prīex ih kru naing heue.

1972 num, khix 4-28 ngāix man puing: meung mau: ka cag po:

cub Tax lai: pon puing: cag po: lāux (1) lhang: heue. Khaix an: 1972

num, khix 5-1 ngāix puing: ka kawn: nyhaix, lhax lai: khaix an:

1972 num khix 5-15 ngāix puing: ka maw pang:, si lawg, si ce:,

klawng: kran:, daux num an:, khix 5-20 ngāix puing: ka yaong: raix,

3

tāoh mie yam an: khrawm: ka kraung naing: pon tix nad ku ceu koe:

750 pang: heue.

1974 num, khix 9 Tax lai: yūh ceung sien: cang mai: yūh nang:

loex fu: ceung voe:, khaix an: Tax lai: yūh fu: chang: mux cang daux

tong pēux cing chi:, yūh nang: loex cang kawn bāox yūh nang: sien:

cang Meung mau: heue.

1989 num, khix 8-15 ngāix yūh krax kum: kawng: mai: man, lāux

naing, yūh krax yien: yawg koe: sinax pāox tix, son kaing an: Tax lai:

māwh cao: pa nghoik tix hu: prawng ka heue.

1992 num, khix 4-18 ngāix Tax lai: hu: kum: tang: hak tiex Vax

daux Nyi la khang, daux Yan kong, son hak tiex Vax heue.

1995 num, pon jhawm: saux ting tom: hoek in: singāix heue.

Naing pa hoik kaoh Tax lai: khaing: puing: tix māwh in: plak

greem: khan: kix.

(1) Naing tāoh mie om: plong: (2) Naing Pang vai.(3) bawg

(3) Naing toi: krong tix ma nang yux, loi meung. (4) Naing Meung

mau:. Moeg raix, lung kua, (5) Kun lhong: (6)Naing laih lauk.

(7)Naing miao ci sang, Pang: kawp cho: soe. (8) Naing loi ciang,

Naing 1837 kawn koe: khaix an: kix tom: nie heue.

4

LAWG 2

GRĀWH GRAWNG TAX PANG:.

Tax pang: kēh daux yaong: tāoh mie, daux 1948 num khix 9-19

ngāix, keeing: nawh kaux Tax Ai ka:, Mīex kaux I kat, Tax nawh kaux

Tax Ai cai, yiiex nawh kaux yex pleek heue.

1959 num, hu: gau lai hak tiex yaong: soi, daux yaong: pang: pat

mai: yaong: peng prāix ling chiang hak tiex hawx heue.

1961 num nawh deeih ing: daux nyiiex kix tāoh mie mai: liang

moi heue.

1966 num, jāh tix kraix khrawm: kru naing jawm daux tāoh mie

heue. 1967 num, khix 7-3ngāix pon khrawm: kru naing jawm līh tix

koe: daux tāoh mie, 1968 num vīex lien: 150 kaux haok gau tix hak

tiex hawx heue.

1969 num, khix 9 Tax pang: deeih thong: kru naing jawm an:

khan: kix mai: kok Pati kommiunit Meung man mai: rom tau tix laig

daux kru naing pui Meung heue.

1971 num khix 7 Tax pang: yūh su: ci: daux kru naing pui Meung

an: heue.

1972 num, khix 11 Tax pang: haok krax gau sawn: cao: kaing:

bawg (2) son grawng: kaing hak tiex, mai: grawng: kaing pa yūh lien:

yam an: Tax pang: māwh cao: teei beeh glawm: phaix ceex tao: yien

heue.

1988 num, khix 12-20 ngāix tom: sum: Pati rob rom hak tiex Vax

līh tix koe: yam an: Tax pang: tom: laig daux Pati rob rom an: heue.

Ka daux can pui pa laig daux Pati rob rom in:, Tax pang: mawh cao:

pa bung: cub kaw mi ti si jheeing: daux vawng heue. Khaix an: Tax

pang: bāox yūh nang: cao: kaing: ting plak hak tiex heue.

1989 num, khix 4-18 ngāix Tax pang: yūh cao: giex kaing: ting

daux kru naing Pati rob rom hak tiex Vax heue. Ka daux num an: khix

11 Tax pang: bāox yūh cao: kaing: ting daux kru naing khrawm: tau

hak tiex man, bāox yūh nang: cao: giex kaing: naing ting daux kru

5

naing Pati rob rom hak tiex Vax, tab grawm ko: kang:, kru naing siem:,

kru naing Dimokaresi pa khraox hak tiex siem mai: cub kru naing 815

heue.

1992 num, Tax Pang: yūh kaw miti si jheeing: daux Vawng hak

tiex Vax son plak kaing hak tiex heue.

1994 num, daux khix 11 deeih bāox yūh bang: kum: bawg(2) son

kru naing khrawm: tau heue. Cub kru naing lawd luan: pui hak tiex

mai: cub caw lawd luan: pui hak tiex mai: cub caw lawd luan: ceu pui

prawng (pa lawng) an: khan kix Tax pang: rieb ka kix heue. Tax

pang: si toe: tix yūh cao: giex kaing: naing ting daux cub caw(7)cub

an: heue.

Kaing pa hoik yūh Tax pang: glang: sivoe ka: in: dix, jāh ka yūh

tix fu: phaix cang, yūh lieng cang, fu ying cang, yūh ying cang, fu:

loex cang, yūh chang mux cang daux loex, yūh fu: chang mux cang

yam ot tix greem: krong, pa teei Tax pang beeh glawm kawn nie khaix

an: khan: kix heue. Jāh yam an: dīx hoek tom: yam in: ngāix Tax pang

māwh cao: giex kaing: kru naing pati rob rom hak tiex Vax hoek tom:

in: singāix heue.

Lox sidiex Tax pang:

Tax pang: sidiex ex ih rhawm: rhi: simau pāox tix ang: gūah ru,

ang: gūah ceu pui, simēx sibon: kīeh sidu awm: pāox tix, sau: riang

sau: rao, kīeh hak tiex ex haok huan:, yūh krax grum rhawm: mai: pui

tang: ceu tang cad, paw gāux ka mi, paw khi ka hot, paw nīeh ka kawn:

doe:, paw koe: rhawm: ka cao:mi yūh tix kaux ang: piien:, riien: tix

kaux ang: tāux, khaox ting tiem: pāox tix grawng:, nawng ting teem:

pāox ex gaih, paw tang: lox paw siyox moing khaing: pāox ex, kīeh

mawh lox tix gum,kīeh māwh jum tix mu:, giex taix pāox ex tom:

kiien, miiem: pāox ex tom: sied lox in: khan: kix mawh lox sidiex Tax

pang: ka ex ku kaux heue.

6

LAWG 3

SI VAI KĪEX TAM:.

Dīx dīx koe: sivai tix mu: hu: lai ling tix sawg can ceu pa ih pa

un: tix hawt klawng: tix klawng:, yam lai ling sivai an: tix sawg pa ih

tix yūh nin:, nawh jiet si dah ka tam: tix plah mai: sivai an: ng īex

ngoing tix ah nin: ka tam:, mīex maug pa koe: duing ngie, nieb lai ling

hawt klawng: ting yūh nin: ang: māix lhat rawm: tah tix si man: lie?

Tam: an: mhong: ah sivai lox yūh nin: ka tix, mai: pawk lox sivai

an: ah nin:, paw nyiang ah lox yūh nin: māwh sang kīeh māix ax tīex

tix silah pāox tix lie?

Si vai mhong: ah tam: nan: mai: nyīah tix ah ha: ha:, maung māix

pa yūh nin: ce: tix sang pon silah ka aux, chix lieh, māwh sang kīeh

māix ax silah pa tix lie? Māix paw nieb yūh tix ting maug piang aux

ang: māix tawng māwh aux simiang ka piang can ceu pa ot daux

rawm: lie? Tam: pawk lox sivai ah nan: heue. Si vai mhong: ah tam:

lox yūh nan:, sivai bāox tix nyīah ha: ha: mai: ah nin: ka tam:, tam:

māwh yhot māix lie? Tam:pawk lox sivai ah tix ang: aux yhot, pa yhot

māwh māix, māix sin: yāox ting tix khaing: aux nieb ah lox map, lox

ang: khaw:ka aux, māwh ce: māix tix pēx ka aux lie? Tam: ah nan: ka

si vai heue.

Si vai mhong: ah tam: nan: mai: ah nin: phan: yūh nan: māwh

sang kīeh māix ax silah pa tix lie? Tam: pawk lox sivai ah nin:, silah

ax tiang klawng: ting in:, mawx pa hoek voe pāox tix, chix, sivai pawk

lox tam: yūh nin: heue.

Yam an: tam: ah nin: ka sivai, phan: māix hoek sigreung klawng:

māix tom: si vuad si dax tix sivoe ngai: māix, māwh kheu: sang tawng

aux dee hoek māix, tam: ah lox yūh nin: ka sivai, māwh jao brīex kip

nawh tōeh hauk sidax sivai heue.

Yam hoek si vai greung klawng: nawh rug sivuad si dax tix sivoe

7

ngai: tix, yam an: tam: ah “pliep” praok rawm: mai: ah tix nin: hoek

aux tin: voe māix, sivai ang: lai tawng pa sang yūh tix ka tam:, mai: ah

nin: ang: cāox sawn: aux tix sum ka māix, viang māwh kawx nin:

kawn: koe: tix ceu pa kawn sang hak aux ax bāox silah, māwh yūh ka

mawx daux rhawm: māix cu nang: māix ax bāox silah lie? Tam:

mhong: bāox hak sivai kīex bāox silah tix, tam: pawk lox sivai ah nin:

chix lieh, māwh sang kīeh māix ax silah pa tix lie? Sivai pawk lox tam:

ah nin: silah ax ih nēx moi, tix kaux ax tix mu:, pui mawx pa uik ih

sivoe pāox tix, ah sawn: kaw an: māwh pa pēx heue.

Tam: pawk lox sivai ah nin: chix chix, viang māwh kawx nin:

māwh jao brax neek aux yam ih tix prīex, kheu: jao in: māix kīeh ax

silah tix ih dēx rawm: māix ih laong aux, aux ih sheh māix mai: ax

ang: pon tix dēx pāox tix awx, sivai ah nin: cu aux lox māix khawm:

uik, viang māwh nin: māix pau aux tin: tix jiep, kawn sang hu: sawg

aux tix kīed moi si vai ah nin: ka tam: heue.

Sivai hoik vīex moi hoek (2) mu:, tawx ka tam: tix mu:, cao: sivai

cie tix mu: kiex jāh tix ih nēx moi phao:heue.

Tam: ang: tie ih cie tix, nawh kip nēx moi an: mai: simam: daux

rawm: phan: māwh sivai nawh dūx yūh lung yūh loi tix ih nēx moi an:

heue.

Yam kawn tag plak sivai cie tix, cie tam: hoik uik, pie lhax khaox

pa tawm kiex greem: moi cie tam: ang: lai koe:, sivai chawk tam: ah

nin: hoik uik nēx ih māix lie? Tam: pawk lox sivai ah nin: paw nyiang

ah nēx, pie lhax khaox tawm aux greem: hoik uik ih aux uik, lheu:

khaing: an: ang: aux nyiang sak khawm: heue. Si vai daox deng: mai:

ah tix nin: māwh rug ang: rug pa ah tam: aux hu: jhak, yāox ha:, yam

hoek sivai dee ih tam: nēx moi, paw lai ah nēx pie lhax khaox ang: lai

yāox, yam an: sivai meet rhawm: ka ang: tix pēx tam: nawh ang: lai

tawng pa yūh tix ka tam:, sivai an: kok tam: hoek dēx tix mai: dig ka

tam: an: jao in:tam: tom:tip hoek tom: in: singāix heue. Sivai nawh

yāox ting, yāox koe: riang tix khaing: tam:,iak ngai: jhak ka tam: sawn:

8

tam: ang: koe: ceu koe: cag, dee sidah nawh ang: tie pēx ka tam: heue.

Tam: viang rham: tix yāox, kaing pa cāox caig ang: sawn:māwh

baig.

Can kaing pa kaig paw laig tix yūh .

Sivai jao ang: keud sawn: nieb nyoin: ka tam: kham: geu ploh tū

nieb tīex nieb tū:sivu ka cāox heue.

LAWG 4

TAWNG: TIEX

Jāh tom: ju tax ju yiiex ex kawn: Vax dīx ex hoik dawg māwh

pui pa shiao ka tawng: tiex, tom: hoek in: singāix heue. Lheu: khaing:

an: ang: joeng: māwh ex kawn: Vax pa shiao nawng:, can kawn: pui

pa ot ka piang hak tiex in: khawm: uik kawx ca: kawn shiao nang: tom:

hoek in: singāix heue.

Grawng yūh pui tawng: tiex māwh in: plak greem: heue.

Yam jāh pui sawg tix kaong: tiex pid pa koe: praok klawng: praok

dung, tiex ceu an: māwh ceu pa nu tix sawg, nu tix kaong: ka heue.

Pui pa yūh tawng: tiex khankix, khaix hoik yāox kix dee koe: tiex an:

khan:kix, kix hu: kaong: hu: tang: hu: don: ka lawx moi, don: ka law,

ka moi mai: don: nang: ka jung pui, mai: vīex ing: ka dee yūh tix

tawng: tiex heue. Khaix hoik tang: kix hoek dee yūh tix tawng: mai:

hok tiex an: tom: kroh, khaix hoik kroh tiex an: kix teei khaox mai:

pauh tom: phawng: tom: mawg heue. Khaix an: kix kaong: daux tiex

tom: raux been tix sawk, plak vīeh been pon: sawk heue. Ka daux tiex

pa hoik kaong: kix an: kix rhuat mhaik sivoe son ang hu: pid mai: tiex

kix tom: sau: tiex pa hoik phawng: an: mai: kix tom: see: rawm: ka

piang, son sang līh bhawm: tiex mai: kix teei chee: cāox pa hoik yūh

lan ka rawm: mai: tawb kheem: ka piang tiex ra: loe:gawb, mai: een:

been ra: sawm: heue. Khaix an: kix deeih paik tix teei tiex an: mai: kix

hu: deūh piang chee: pa hoik tawm hoik naih kix tix deūh tan: heue.

9

Tiex pa hoik pum: kix tix deūh, kix bāox ruat mhaik ka piang pāox tix

bawg mai: dig ka caong tix, tom: rheeng heue. Yam dig kix ka caong

tix yūh nin:, kix bāox ruat mhaik ka piang tix vud tix vud heue.

Khaix hoik yūh kix nin:, kix tom: yāox tix pon ka tiex pa pid

mhawm: mhawm: heue. Son ang: tiex an: phai: kroh kix bāox tawb ka

chee: pa lan pa cāux ka piang tiex an: heue.

Khaix hoik yūh nan: kix jāh tix teei tiex awm: pa sang yūh tix,

tix lon: hoik tix lon: mai: pum: sau: ka piang phia: pa hoik yūh tix

dēuh pak peung pa awm: bia: tix mu: heue. Yam jāh tix sau: daux pak

peung cag yūh tawng: an:, tix kaux māwh cao: siyiied ka taix tix, tix

kaux māwh cao: sau: tiex pid an: awm: diag pa khaw: mai: tawng: pa

sang yūh tix, khaix an: tom: hoik līh tix māwh tawng: phao: heue.

Khaix hoik līh tix māwh tawng:, kix dēuh dee koe: bhaung:

son sang phlu: bhaung: tix heue. Son sang si oh hu: sipie ceeix ceeix

heue. Yam kawn sipid mai: dēx sang kroh kix klied ngai: lai pa hoik

tiiem riang pruh tai ka phia: awm: pa hoik sa yāox pruh tai ka piang

tawng: heue. Khaix hoik klied kix riang tai mhawm: mhawm: kix

bāox hok kroh tix bawg heue. Tawng: pa hoik kroh an: ang: bax

nyiang māwh pa sin: kawn māwh tawng: pa im: heue. Son sang līh tix

māwh tawng: pa sin: kawn caw tix gleeing ka ngu tix bawg heue. Yam

gleeing ka tawng: an: khan: kix ex caw tix lo khix mai: brēx mai:

glāox pa awn: heue. Tawng: an: khan: kix dia: lat tau ka piang tiex tix

dah mai: teei khix pa lang: pa koe:tix sawk mai: jung ka rawb rim

tawng: an: khan:kix mai: phlu: ngu mai: teeibrēx kheem: ka piang

khix an:, khaix hoik kheem: ka brēx mai: bāox tix sau: glāox ka piang

mai: awt sipid, son sang ang: khix phai: uik ka heue. Khaix an: meet

ngu jāh tix taox hu: sipie sipie, khaix hoik koe: ra: loe: sawm: kix tom:

yāox tix pon ka tawng: hoik sin: pa hoik kaux phao: heue.

Dee yūh pui tawng: tiex hak tiex man māwh ka daux veng

Magoe: yaong: Luxling, hak tiex Vax māwh kaung: Moeg nu, veng

Meung mau: Eeng kawng ka: yaong: ngaig vawg heue. Phan: māwh

10

hak tiex hawx kix yūh daux siglaox (Kaung: kaw) mai: shiem: tum

heue. Can ceu kraung pa yūh pui ka tiex māwh tawng: kuh eep, tawng:

taux, kuan:chax, tawng:taix, klong:rheep, klong: sawm:, ngoi, tawng:

sau:tai, sum: tai tawng: rawm: nyāux, klong: chax, māwh ceu an: khan:

kix heue.

LAWG 5

KAWN: PA NĪEH ALIAH KAUX.

Dīx dīx koe: Tax kuad mai: yax kuad ra: kaux kiex koe:

kawn: simēx (7)kaux,kawn: simēx an: khan: kix kiied sidaing: nīeh

ang: rhawm: yūh kaing jhaw: kix ot tix lu: lie: mai: klieh nyīah daux

nyiiex daux yaong: ku singāix heue. Mīex keeing: kix kīeh kix hu: ma:

kin rawm: bre prīex, hu: khix ang: kix doh cu doh nghiet tix bawg

kawx heue. Yam lai ling kix daux yaong: kix yāox ka sox tix mu: sox

an: it mai: bliex dak tix līh ah haw hie haw hie, yam an: ka daux kix

tix kaux ah nin: sox in: phex nīeh yūh nin: yūh ka mawx lie? Sox an:

pawk lox kaw an: ah nin: “ang: aux nīeh” pa nīeh māwh pex, kaw an:

deeh pawk lox sox ah nin: phan: māix ang: nīeh māix nieb it si ngāix

yūh ka mawx lie? Sox an: bāox pawk lox kaw an: yūh nin:, can pui pa

nīeh, pui pa sawg tix brīex nyiiex pui sawg tix ih brie yie pui yūh nan:

khan: kix son sang ang: pon brīex nyiiex yīx aux tom: ot tix pau nyiiex

yīx jao heue. In: māwh beeh māwh glawm: kaing pa caw aux tix yūh,

phan: aux ang: yūh nin: ang: pau nyiiex mhawm: mhawm: cao: nyiiex

aux kawx ang: tau yāox tix tawx aux sawm: sox an: pawk lox kix ah

nan: heue.

Yam deeh hoek kix daux nyiiex tix ,kix tom: ah nin: pa pāox

tix, sox viang māwh kawx to: sat tawng tix keud son prīex pa sang ih

tix, ex kawx caw gau tix mai: sox an:, jāh in: singāix ex caw tix yūh

kaing kix ah nin: ka pāox tix heue.

Ka daux tix singāix Tax kuad an: kok kawn: tix khan: kix hoek

mai: ah nin: ka kawn: tix “kawn: simēx aux, daux guang ma:ex, aux

sipaung: shiang: khri: pa sidaing: ngāwh daux heue. Pex vīex baug tix

11

kaux tix mag mai:hu: sawg tix vaih ka awx. Pui mawx yāox pui an:

pon tix cie, keeing: kix tawm: lox yūh nin: heue. Yam mhong: kawn:

simēx an: khan: kix lox pa ah keeing: tix, kix grhang: tix hu: daux ma:

mai: baug ma:, Viang kix hoik paug ka ma: an: kawx, kix ang: tie

yāox shiang khri: pa krai keeing: kix tix sipaung: heue.

Kawn: Ai kix ah nin: “Aya”ex ca: hoik paug ma: in: viang

māwh kawx nan: shiang: khri: pa nie keeing: ex tix sipaung: māwh

yūh ka mawx in:, ex ang: tie cu tix yāox ka lie? Ex deeh ing: ka nyiiex

mai: chawk yāox keeing: ex ka ang: māwh lie?

“keeing:” yīx hoik paug ma: viang māwh kawx nan: ang: yīx

tie yāox shiang: khri: pa krai māix tix sipaung: māwh jao pa tix lie?

Keeing: kix deeh pawk lox kawn: tix ah nin: phan: pex rug sang yāox

shiang: khri: pa sipaung: aux te te, pex gūah guang ma: an: ka pāox

tix sidu, khaix an: pex tang: sum: nghox sum: khawx, sum: sivawng

ka daux ma: yūh pex kaux mawx kaux an: awx, phan: can ceu pa sum:

pex hoik kaux yam bawg mawx sax, aux lawk jhi: pex yāox shiang:

khri: pa hoik sipaung: aux ka daux ma: ex heue. Kawn: nawh hoek

ka keeing: kix daux bawg yam hoik kaux ceu pa sum: ap van: kix, son

sang jhi: keeing: kix shiang: khri: pa sipaung: tix heue. Yam an:

keeing: kix ah nin: yam in: can ceu pa sum: pa van: pex hoik kaux

hoik teem khawm: uik, in: hoik māwh shiang: khri: shiang: mau son

vaig tu ex heue.

Sum: nghox son vaig laig laih son mau.

Gau pāox lāoh rien: son piien: prīex ih.

Pui nīeh pu brīex kiied ting prīex.

Son vaig tix dīex yāox tix gu: lhīex.

Son tu tix mu: yāox tix tīex koek.

Hoek nyo po: sim: phan: gaox ang: koe: kin: daux rhawm:.

12

LAWG 6

NGAI: LAI TIIEM KHAING: SOK RHAWM:

Kawn: nyawm cawng tix kaux tik sibēx ceep tix, tix plah ka

piang pheen: tiiem: lai māwh sibēx siu: pa ceep yam kwat heue. Khaix

hoik tik nawh sibēx tix yūh nan: nawh to: tix hawt khaix pāox grawm

tix, sara kix jhak tix yāox sibēx an: māwh sibēx Ai tao: heue. Ai tao:

an: ot glhawk (3) heue. Singāix an: sara nawh kok mīex keeing: nawh

son sang kum: grawng: kawn: kiex mai:kiex heue.

Mīex keeing: kawn: nyawm an: viang kiex māwh mēx moeng

kawx, ang: kiex tie ot tau mai: pāox tix, tang: ot tang: koe: kiex khaing:

pāox tix heue. Māwh kheu: jao an: aux tom: kok kiex hoek daux

cawng, aux ka ang: krai grawng kok tix kiex hoek tau, kiex ka ang:

tawng grawng hoek pāox tix heue.

Phan: māwh kawn: simēx kiēx pa māwh Ai tao: in: māwh kawn:

tix kaux khaing: heue. Sivoe in: dix Ai tao: sidaing: cheung ka lai mai:

sidaing: nghiet lox sara cao gau mai: nghiet lox mīex keeing: tix heue.

Yam in: nawh ang: lai cu lai nghiet lox, ang: lai pon lai gau tix māwh

jao pa tix lie? Māwh kheu: jao lāux rhawm: nawh ka grawng: pa yūh

mīex keeing: tix, kheu: ang: kiex ih rhawm: pāox tix mai: tang: ot tang:

koe: kiex khaing: pāox tix ,nawh tom: lāux rhawm: jao heue.

Māwh kheu: jao an: aux pa māwh sara nawh ka ang: nyawm

rhawm: kah, aux tom: kok mīex keeing: nawh kum:, son ang: Ai tao:

lai lāux rhawm: aux tom: krai kiex mhong: heue. So sang doh rhawm:

kiex ka grawng pa lāux rhawm: kawn: kiex, aux sang krai yūh ka

mawx. Keud jee keud blaong māwh pa nu son aux, ang: krai kiex

mhong: ka ang: lai chix, ot tix vud mīex nawh hoek, khaix an: ang: lai

rheeng; keeing: nawh ka hoek nang: heue. Kiex ra: kaux ang: tawng

grawng: hoek pāox tix mai: jhak jhak ka pāox tix, mai: keud daux

rhawm:, teu koe: tix ceu ceu kiex keud yūh nan: mai: daox am: ka

13

yāox tix pāox tix heue. Kiex jhak ka pāox tix khawm: lāux pak ngai:

tix, moeng ka ang: tawng hoek mēx tix, mēx ka ang: tawng hoek

moeng tix heue.

Khaix hoik ngawm kiex tau, aux tom: jāh tix krai kiex mhong:

kawn: kiex Ai tao: heue. Kawn: pax in:, yam an: dīx sidaing: cheung

ka lai mai: sidaing: nghiet lox sikah, yam in: ang: lai cheung ka

lai ,ang: lai cu lai nghiet lox sikah, kied sidaing: dah krax ot nawh mie

nyao, māwh kheu nan: aux tom: kok tix krai pax mhong: heue. Khaix

hoik krai aux kiex mhong: grawng: khawm: uik khawm: leeing: mai:

kiex kiēd sidaing: doh rhawm: ka pa yūh tix heue.

Kiex ah nin: māwh kheu jao pa yūh nyiiex ma: ax nin: kawn: ax

teu lāux rhawm: jao ah yūh nan: heue. Khaix an: son sang bāox nie

doh rhawm: kiex ka aux tom: teei lai pa chawk mai: pa deeh pawk

kawn: kiex mai: jhi: kiex yāox heue. Lai an: māwh lai ka la paing pa

chawk kawn: kiex ka, māwh pa mhum mhiem: tix deuh daux pheen:

tiiem lai mai: naih tix yāox lai pa tiiem: nawh an: māwh khaix jauh

rawm: ngai: tix plak, ang: lai chix yāox ngai: lai pa pawk kawn: kiex

heue. Lai pa tiiem: kawn: kiex an: ang: tie māwh lai pa pawk ca māwh

lox tix gum khaing: nawh tiiem: tom naog plah lai heue. Lai pa tiiem:

nawh an: aux yāox tiiem: yūh nin: mīex aux ka moh, keeing: aux ka

moh, aux moh pax khawm: ra: kaux tiiem: ngie yūh nin: naog tix plah

lai heue. Khaix hoik naih aux tix jhak aux tawx ka mīex nawh, kiex

ang: lai nye lai nyux phlat tix tawx ka mēx tix heue. Yam yāox mīex

nawh ka lai tiiem: kawn: tix kiex kied sidaing: voi rhawm: ka te te

heue. Khaix hoik jhak kiex khawm: ra: kaux tix tom: koi niep lai an:

mai: sau: daux hau tix heue.

Khaix hoik hoik ang: lai koe: lox ah sikah krai mai: hu: giex ka

taix moeng tix, moeng nawh ka rieb tix giex ka taix mēx tix khawm:

līh rawm: ngai: tix mai: jhak ka aux khawm: nyīah tix, aux kawx dung

rawm: ngai: kiex ang: tau tix tawng ka heue.

Khaix hoik kum: kix tau mai: sara kiex deeh ing: ka nyiiex, plah

14

lai in: hoik māwh pa krix ka daux rhawm: mīex keeing: mai: hoik kīeh

mīex keeing: khaw pāox tix hoik deeh kieh nyiiex ma: kix mhawm:

gāux rhawm: gāux rhi:, ngai: lai tiiem: pa kaoh khaing: līh rawm: ngai:

kawn: nyawm tix kaux līh tix māwh ngai: lai pa thai: lox cox rhawm:

mīex keeing: heue.

LAWG 7

GRAWNG RAWM: LHIEX

Ju tax yiiex mīex keeing: ex dīx kaoh lhiex khaing: dee mawx

ang: kix tie tawng ka, kix ah māwh siyawng pa tawx heue. Khaix an:

can pui pa koe: ping nyia cu:yi: keud sawn: tix yāox māwh kaoh lhiex

khaing: dee mawx lie? Dee si dah kix pon tix tawng dee kaoh lhiex

heue.

Dee jāh lhiex tix kaoh māwh yūh nin: jao pa hak pa koek singāix

can rawm: klawng: rawm: dung tīeh tix māwh bhawm:, bhawm: an:

bhaung: vīex haok piang rao ma: mai: tīeh tix māwh pai: awm:, pai:

awm: an: yam sipub bhaung: sikiied, bhaung: lhong kix tīeh tix māwh

rawm:, yam an: hoik līh tix māwh lhiex mai: grum: piang tiex heue.

Lhiex sidaing: koe: buan: son: son ex kawn: pui nawng nawng

ang: tie māwh nan:, son to: sat, son khaox ox rib riem, pa sum: pa van:

ex, pa eei: paliang ex ka ting lhaong: haok huan: jao lhiex heue.

Rawm: lhiex māwh pa kiied singax singēh khaing: rawm: tang:

ceu, phan: ex teei mai: ngaik sin: yūh rawm: nyāux ka,kied koe:

jhawm: tie: jhawm: nyum khaing: rawm: klawng: heue. Līh klawng:

ting, klawng: iak nam pang lai: mai: rawm: sigrit sigra: tix koe: can

ceu an: khan: kix ka kaoh nang: khaing: rawm: lhiex heue. Ex kawn:

pui ka piang ca: hak tiex khawm: uik can pa yūh ma: kaung: phan:

rawm: lhiex ang: koe: can plix khaox gaox nghot khawx koi:

sivawng ,ien: can pakoe: tu: piang hak tiex ang: ah, daux tiex ang: ah,

ang: chix ting chix chix lhaong: mai: ang: doh chix koe: kaux, koe: tu:

koe: plix koe: tai tix bawg kawx heue.

Koe: khaox ting nong: ting dee mawx kheu: caw dee an: dee

15

mhawm: rawm: lhiex khaox an: nong: an: tom: ting ka heue.

Rawm: lhiex phan: ex chix shiao ka mhawm: son ex, phan: ex

ang: chix shiao ex ka lāux jao heue. Daux bawg yam lhiex phan: ex

ang: koe: kraung pa tieb tie lhiex kieh to: kaux tix caux lan ka lhiex si

jheeing: ex ka pon jhawm: saux mai: saux hoek mai: saux tang: ceu

heue. Bīeh rhauk, sikhat klawng: ting rawm: kawx kaoh khaing: lhiex,

lhiex ka koe: buan: son:, son ex ka ang: koe: bawg tix blah heue.

Grawh grawng nawh māwh kheu: yie lāux lhiex yūh kaing yūh

ex, lāux pa sum: pa van: ex heue.

LAWG 8

PAW NYAW PĀOX TIX YOEK KA PLAI.

Dīx dīx koe: kang koi tix mu: nawh lai ling daux tiag daux tu son

sawg pa ih pa un:, yam hoek kang koi an: tix dah, nawh yāox plai: pa

deuh pui, kang koi an: ah nin: “Alo” kied sidaing: mhawm: son aux te

te in: mawh krax laoh lie kie: lhong: kang: koi an: ah yuh nin: mai:

teei tix nyāux plai: an: awt rheung: glang: mawx tix, kang koi an: yoek

heue.

Daux bawg yam an: mīex sox la tix mu: hoek yāox plai: mai:

kang koi kied laoh lie, ceu pa ciem mai: plai: hoik tang: koe: phao: ah

yuh nin: khawm: gāux rhawm: gāux rhi: tix, ran: tix nyāux plai: an:,

ang: mīex sox la awt rheung nang: glang: mawx tix mīex sox la an:

yoek mai: goh tix it tan: heue.

Sox praix lai ling tix sawg nang: ceu pa ih pa un:, yam hoek

nawh tan:, yāox kang koi,plai:mai: mīex sox la, sox prāix an: ah nin:

kied laoh lie ceu pa ih son aux hoik grum tin:, mai: ran: tix nyāux

nang: plai: ang: rheung: sox prāix an: yoek nang: cie tix heue.

Dee nghoik krih hoek nang: tan:, ceu pa ceu pa sang vīex aux

moeng tix cim, plai: nēx hoik tang khrex tix deu cao: tix tin:, in: sawn:

tix mawh mhawm: son aux te te, ah yuh nin: daux rhawm: tix, mai:

ran: nang: tix nyāux ka plai: an: heue. Dom mawx dom an: krih an: ah

ka goh kheu: jao yoek ka plai: heue.

16

Kang koi siduat khaing: it tix, khaix hoik vhah yoek tix, yam

yāox ka mīex sox la, sox prāix mai: krih lu lieh tix it piang tiex tan:,

kang koi yuh tix awm: pa kleueh (klih kluing:) ka pa yūh tix, ami:ah

nin: jao kaing pa jah aux tix yūh, kix pa ang: tie koe: krax phit grawng:

lud yāox tix kham: geu kaing ap cāox pa caig tang: heue.

Kaing ang: khaw: paw phaw: tix yūh

Ngaw glaw: ka pāox mawh kaing cāox.

Nyāux plai: brai: maung lāux yūh kaux.

Phen: plai: sug sai: grai: yūh nyīex.

Pa yoek pa awp, phan: kawp kaux lāux

Lak pak leeing: yūh kawn: pui

Teei tix lhak lhiao: khaing: pāox tix, chix kīeh krax ot yoek yūh

pui.

Ot tix yawt phen: sawg tix lhen: pāox yāox krax lāux.

LAWG9

SIPEEM NYIIEX CAWNG.

Sipeem nyiiex cawng: pa yūh yix koe: plak khawn: goix brawk

nyiiex cawng: heue. Sipeem in: mawh pa rom kawn: nyawm cawng

mai: sara khankix tix sum: tau tom: līh tix mawh sipeem heue.

Sipeem in: hoik dawg mawh sipeem pa hoik yūh daux num pa

hoik luan: 6 num khix 6-27 ngāix dīx heue. Jah tix sum: daux bawg

yam sngāix sum: khaox khawm: bee: ma: dīx heue.

Cao: pa jah tix paoh daux krax son sang sum: sipeem in: mawh

sara ting cao: kuang: cawng: yix heue. Sara ting an: hoik dha: tix kraix

khrawm: cub sara khan: kix mai: yūh bang: kum: sivoe ang: singāix

sum: khaox khawm: bee: ma: ang: nyiang bax hoek heue. Ka daux

singāix an: nawh hoik dha: tix krai ka grawng pa sang sum: sipeem in:

mawh pa koe: son: yūh ka mawx ka kix lie? Khaix an: sara ting nhie:

kawn: nyawm cawng: khan: kix vīex kawn: khaox khan: kix mai:

simie ku ceu, tix kaux tix ceu vīex hoek son pa caw tix sum: singāix

an: heue. Khaix an: sara ting krai grawng: sipeem in: caw co: ca: tix

17

yūh ku kaux mai: ih rhawm: pāox tix son sang līh tix mawh sipeem:

tix ngāix sax heue. Sara ting an: dha: tix nhie: kawn: nyawm vīex

baog, vīex vaig hoek ku kaux heue.

Mawh kheu: bawg yam sum: khaox hoik hoek to: kaux aux mai:

pux ke: aux mai: kawn: nyawm cawng: khawm: uik hu: ka nyiiex

cawng: gau lai mai: yix jah tix sum: khaox singāix an: heue. Awm: pa

hoik thung: jhi: sara cao: kuang: yix mai: yix jah tix soh rib, paog tiex

phao: heue. Khaix hoik soh hoik paog yix yūh lawk tix lawk hoik tix

lawk kieh dia: pāox tix, khaix an: yix tom: jah tix sum: khaox mai: sau:

simie phao: heue. Pui pa sum: khaox mag mung, khaox mag ka: khaox

simi, khaox tie, khaox mag kiang, muah khaox, mai: khaox pa koe:

yeem koe: boe: tix kaux tix ceu, mai: pui sa sum: tai ku ceu tai pa raoh

tai paing, tai klai, koe: ku ceu daux sipeem an: heue. Khaix an: mai:

kīeh yix goih cub caw tix, cub (1) cub (2) cub (3) cub (4) khawm: uik

koe: (4) cub heue. Yix silah pāox tix yūh kaing, kaing pa yūh yix tom:

phai: hoik jao heue. Khaix hoik yūh yix kaing, hoik sum: hoik van: ku

ceu, yix lāux lee: tix mai: sawm: eep pid mai: kax kroh heue.

Khaix hoik rheeng: singāix sawm: khaox pa sum: pa van: yix jah

tix kuah mai: klai spie jiet mhawm: griang mai: nyawm tix jhak

heue. Hu: sipie sipeem sum: yix an: jah tix ao: ceu, līh ceu kaux pa

mhawm: daux veng ot yix heue. Khaox pa sum: yix huan: sipie ting

sipie, khaix hoik rheeng: khaox an: khan: kix jah tix pruh tai, pa paing:

pa raoh, pa klai, hoik grum ku ceu mai: jiet nyawm tix jhak ka heue.

Hak tiex prāix brum singie klai hu: sipie mhawm: griang tix yāox ka

heue. Khaox pa ting khan: kix, jah tix koe: lhax, koe: yeem: hu:

sipie rheeng: sipie jah tix pruh jah tix tai heue. Khaix an: khaox khan:

kix jah tix mhawm: yeem sigleem: plix phao: heue. Khaix hoik rheeng:

plix khaox khan: kix jah tix teem mai: jah tix pieh tix ih plix, mai: yūh

krax tan krax lu daux nyiiex cawng:, kawn: nyawm cawng: mai: sara

khan: kix yāox tix ih yāox tix piēh plix khaox ku ceu tom: sak tix ka

heue.

18

Phan: hoek yam yūh kaing daux cawng: simēx sibon: laig ka

daux sipeem mai: sawg tix riem rib tix blah dee: rawm: tix blah guah

cub caw tix cub mawx cub an: cie mawx cie an:, kix yūh kaing daux

sipeem heue.

Mawh kheu: guah kaing tix yūh nin: silah ex tix yūh cub mawx

cub an: sidaing: phai: hoik, mai: kiied piaw tix yūh te te heue. Son

sang mhawm: griang sipeem in: mawh beeh glawm: kaing yūh yix

nyawm cawng: khawm: uik heue.

Num pa sang hoek tix singāix sax, phan: kix pux prāix ex

bāox tix co: ca: mai: sitoe: tix yūh awm: in: sax, teu koe: krax haok

krax huan: khaing: in: tix ngāix sax heue. Phan: kix bāox sitoe: tix

sum: khaox ku ceu daux sipeem: in: tix num hoik tix num, sum: ang:

jux ang: jai:, sipeem in: teu riien: tix koe: krax haok krax huan:

mhawm: griang khaing: in: kao: son tix yiex son, teei ang: nieh pieh

ang: uik sax heue.

LAWG 10

LOX KAB.

1. krax soh Tax lai: lox krai Tax pang:.

2. lhak tix kaux ang: piien:, riien: tix kaux ang: tauh.

3. Hot paw khi: mi paw gāux.

4. Paw nīeh ka pui hot, paw cot ka kawn: doe:.

5. Khaox ting teem: pāox ex grawng:, nawng ting teem pāox ex gaih.

6. Paw tik pāox ex gah om koi: Paw ploi pāox ex yam cāox prāix.

7. Līh rawm: ngai: mai: pui pa yiem.Viēx rhawm: tiem mai: pui pahai.

8. Ox tix gawng: ang: chix mawh pang:

Ra: loe: gawng: tom: chix mawh pang:.

9. Pui tix nyiiex ang: chix pang: yaong:.

Ra: loe: nyiiex tom: chix pang: yaong:.

10. Hoik māwh ex muah tix reu ceu tix mu.

11 . Ot tau bang: kum: yum tau bang: naing.

12. Yam kaing si liēx yam priēx simiang.

19

13. Mha: nie rawm nie awm: kawn: nie sawn: nie lhak.

14. lheu: chix māwh simiang, lang diang mawh simēx.

15. Ang: siox sa: ling khaing prang: ang: simiang sa: ting khaing:

muig.

16. Lox krai miēx priex daux rhawm:.

17. Rauh te rawm: tom: krox puing klang:.

18. moe: tom: lawm tom: pon tix mug.

19. Viēx sipeem sak ih sawm: ka:.

20. Ting gum tan: yie kak, lhak kaing tom: yie hoik.

LAWG 11

Riang yo ah sox la, sox la

Dīx dīx koe: kawn: nyawm cao: paliang pēx tix kaux, nawh liang pēx

hawt dee mhawm: rawm: mhawm: rib ku singāix, daux tix ngāix nawh

liang pēx ka piang gawng haoh dee yūh pui ma:, kawn: nyawm an:

riag yo ah nin: “hoek sax la tix kiied pēx, hoek sox la tix kiied pēx”

can pui pa hu: ma: hawt baoh an, mhong: lox yo kawn: nyawm kix to:

tix haok piang gawng, yam hoek kix piang gawng, chawk ka kawn:

nyawm an: ah nin: koe: sox la dee mawx? Koe: sox la dee mawx?

Yam an: kawn: nyawm an: pawk lox kix mai: nyīah ah ‘ha: !’ ang: sox

la tie hoek tan: kix jhak lawg ka kawn: nyawm an: jao pie nawh ka kix,

mai: kix ka kied sidaing: taug jao to: tix hoek piang gawng heue.

Ang: lai awt rheung: glang: mawx tix, kawn: an: bāox hu: liang

pēx liang tix ka piang gawng an:, yam an: sox la rug hoek tix kiied ka

pēx pa liang nawh, kawn: nyawm an: riag yo mai: ah tix nin: hoek sox

la tix kiied pēx, hoek sox la tix kiied pēx yo lox yūh nin:, pui pa hu:

ma: hawt bāoh an: viang mhong: kawx lox yo kawn: nyawm an:, kix

ang: lai hu: jhak ka nawh, mai: ah tix nin: kawn: nyawm in: bāox

nyaw ex taug phao:, ex paw lai hu: jhak ka nawh ah nin: ka pāox tix

heue.

Sox la rug kiied pē liang nawh yum 2-3 mu:, yam an:kawn: nyawm

20

an: yo pui teem: tix kawx ang: koe: pui pa hoek teem: ka nawh, mawh

kheu: ee: pui hun: nawh pie lhen: tix awm: bawg voe an: heue.

Kawn: nyawm an: yiiem jao yum pēx liang tix kawx, ang: tie lai

koe: dee bleeih, nawh viang yiiem mie ding, māwh ngie gīex going

son nawh heue.

Pui pie pui lhen: yāox kaing cāox.

Pāox teem: pāox coi koi hu: grai:.

Uah ngai: kheu: yiiem ang: koe: ceu.

Vaig ang: lawm paw mug, lox ang: rug paw ah.

Pie lhen: nyaw glaw: caw tix ang: ah.

Klih kluing: paw puing: muing: lox paw krai.

Krai lao see, cee kaux kaux mhawm: lao.

LAWG 12.

PUI LHAK RA: KAUX.

Dīx dīx koe: Ai lhak kiex Nyi lhiem:, kiex kied ting jhawm: ting lox

ka pui, sawn: pui tang: kaux awm: pui deux pui aw:, kiex ang: doh

nieb ca: ka pui tang: kaux, kiex sawn: tix hoik māwh jung pui to piang

pui uik, sawn: tix māwh cuik piang pui son plak lhak, plak lhen: heue.

Pui in: kiex ra: kaux ang: kiex tie ot yaong: tau, viang māwh

kawx nan: kiex hoik ra: lai: mhong: grawh grawng: pāox tix, kiex kied

simie tix yāox ngai: pāox tix son sang silah kiex krax lhak pāox tix,

yam an: son sang yāox kiex pāox tix kiex tang: līh khaing: yaong: ot

tix kaux mawx kaux an: heue. Kiex jiet sidauh pāox tix ka piang

sibauk tix mu, Viang mawh kawx nin: kiex ang: kiex ang: tie tawng

pāox tix māwh pui pa hūh ka mawx, Ai lhak jāh tix ah, goih krax voe

aux, yam an: Nyi thiem: ah goih krax voe aux, pui mawx tix ag: cu

goih krax pa pāox tix, kiex brieb pāox tix greung sipauk mai: chawk

pāox tix ah nin: māwh rug ang: māix goih krax ka: aux lieh. Ang:

māix tawng aux māwh Ai lhak lieh, awm: nang: an:, ang: māix tawng

māwh aux Nyi lhiem: lieh aw: “aux ah tix hu: sawg ka māix Ai lhak

21

ah yūh nin: ka Nyi lhiem:, māix sawg aux jao pa tix lieh Nyi lhiem:

chawk Ai lhak yūh nan: sang sawg aux yāox māix jao sidaing: ao: ceu

kaux māix khaing: pui tang: kaux, mau:simie tix yāox ap chix māix

heue.

“ Chix” viang māwh nin: aux ang: nyiang tien yam in: aux lawk

krai māix mhong: yam tien aux,, māix goih aux hu: ha:, Ai lhak ang:

cu tix goih krax , jao in: kiex jāh tix simah pāox tix phao:, dee sidah

kiex lu li pāox tix, yam an: kiex kreuek daux rawm: mai: yum daux

rawm: khawm: ra: tix heue.

Ting yum cum cāox yāox krax yum.

Grum rhawm: mhawm: yūh ang: tuih krax.

Silah kaing mhawm: jhawm: chix līh.

Nēx ang: koe: kīh mawh taux, saux ang: pai: māwh yum.

Sikah tix mu: tix diang riang yūh prāix klawng:,

Phan: lhak phan: lhiem: thien: ka pāox.

Gun cāox yāox mhawm: khrawm: tix keud.

LAWG 13.

GUAH NĒX BEUE.

Dīx dīx pui ra: kaux, kiex hak pāox tix hu: sawg taux lhax,

nēx nawn daux tiag daux tu, yam lai ling kiex tix sawg taux daux tiag,

kiex jiet yāox haik beue tix mu:, an: tix kaux ah nin: ang: ax lai siox

sawg taux tang: ceu, mai: hak kiex pāox tix kaung: beue an: heue.

Khaix hoik pon kiex beue an:, kiex deeih lai ling ka daux tiag

baoh an:, kiex bāox deeih yāox haik beue pāox ti mu:, in: māwh haik

beue pāox tix mu:, ax bāox kaung: tix vīex kiex pon ka heue.

Khaix hoik bāox pon kiex beue an:, kiex bāox lai ling daux tiag,

bāox deeih yāox nang: haik beue, mai: bāox kaung: ka beue an: bāox

deeih pon ka heue. Ya an: sngāix hoik klip, prāix hoik sang faik, kiex

guah beue an: ka pāox tix, kiex guah sidu, beue ea: kawn: haoh sinax

kiex tix mu:, kiex simie tix goih sidu, viang māwh nang: khaix hoik

yaog kiex tix kaux tix mu: beue ca; kawn haoh pot sinax kiex tix mu:

22

heue. Kiex thung thiang pāox tix dēx sang māwh simah tang: beue

haoh an:, yam an: koe: pui jaw tix kaux, hu: jaw: nawh jiet mhong: lox

thung thiang kiex pāox tix mai: hu: chawk kiex ah nin: pāox grawm,

māwh thung thiang pax pāox tix jao pa tix lie? Kiex pawk lox cao: jaw

an: ah nin: kaung: yīex beue in: singāix yiiex tom: pon beue loe: mu:

yiiex sang goih si kawx, beue kawn haoh sinax yiiex tix mu:, yiiex

tom: thung thiang: pāox tix tang: an: heue. Yam an: cao: jaw an:

chawk kiex yūh nin: aux goih pax ih sidu pax nang: lie? Kiex pawk

lox cao: jaw an: lawx ka kiex tix kaux tix mu:, cao: jaw an: teei tix cie

tix mu:, yam an: kiex nhie cao: jaw an: jiet chix goih tix ih sidu, kiex

gāux rhawm: mai: ing: tix ka nyiiex tix heue.

Pui lhak ang: dak khi:.

Fi: fang: dee mawx pui tawx uik.

Khlu khlak rhawm: keud bheuk yūh cao:.

Jao ang: chix sawn: sum ka heue.

Kheue ang: khaw: phaw: pāox lāux

Pui daox pui aw: caw krax taug.

Kha: rhawm: kha: rhi: leeing: lang:

Ngāix, sidah sidu nu tix goih.

LAWG 14.

PŪX PA GUAH TIX TO: KHAING: AUX TIX .

Dīx dīx koe: pūx aik ra: kaux pa māwh aik kaux Ai mhawm: pūx

kawx Nyi lheu: kiex māwh kawn: nyiiex cao: mi khawm: ra: tix heue.

Sivoe ang: kiex nyiang ting taix lhaong: caong: miex keeing: kiex

yum, khaix yum mīex keeing: kiex pa māwh Ai mhawm: teei: beeh

glawm: kaing nyiiex kaing mai: khawm: uik, Nyi lheu: cau tix māwh

cao: teei beeh glawm: priex khawng: eei: brie liang khawm: uik heue.

Kiex ang: nyiang bax teei tix koe: moeng tix kaux kawx heue.

Ka daux tix singāix Nyi lheu: ah nin: ka Aik tix Ai mhawm: Aik eue

can mau khri: sin: ngao: khawng brie pa deeh mīex keeing: ax ka ax,

23

aux sang kīeh ax gūah son cie pui mawx cie pui an: māwh kheu: sang

yūh aux num tix ka mau an: mai: hu: yūh lai tang: prāix tang: klawng:

heue. Ai mhawm: nghiet lox Nyi lheu: mai: guah tix tawx son cie Nyi

lheu: Ai mhawm: ah nin: ka Nyi lheu: viang aux gūah tix tawx son cie

māix kawx aux simie ax ang: gūah pāox tix tang: hu: tang: ot, ot tau

daux nyiiex ex tom: kuad tom: kra: tix, phan: ax tang: ot tang: koe:

khaing: pāox tix, nu: ka yam saux yam ngia:, ang: koe: pui kia: pui

jhak ka ax, phan: hoek bawg yam yūh nan: sidaing: māwh kaing pa

kha: rhawm: kha: rhi: son ax heue.

Nyi lheu: viang Ai mhawm: sidiex gau yūh nin: kawx ang: cu ang:

nghiet ka lox sidiex Ai mhawm: ka tix, nawh teei can ceu sin: ngao:

mau khri: cie tix mai: hu: tang: prāix tang: meung ah tix hu: yūh laih

lai, viang māwh kawx nan;: yam hoek nawh daux veng tix veng mai:

yāox ka cub pui pa nyāux plai: yawd phen: yūh krax gāux krax nyiah

mai: can sibon: pa coh kaux tix khan: kix goh gaing yoeg tau ka dee

an: Nyi lheu ang: lai doh keed ka lai pa sang yūh tix nawh kiex going

ka yāox tix can bon: pa coh kaux tix an: khan:kix nawh hu: laig ka

daux kix heue. Khaix hoik laig ka daux cub an: pāox grawm nawh

kied haoh hun: bon: pa pie tix moh nawh kawx kied sidaing: hun: te te

pāox grawm nawh mai: bon: an: khan: kix māwh ngie sang len kix tix

ih mau Nyi lheu: heue.

Mau khri: pa vīex Nyi lheu: nawh cai: tix ngāix hoik tix ngāix

dee sidauh mau khri: pa vīex Nyi lheu: uik khawm uik heue. Yam an:

Nyi lheu: ang: lai tawng pa sang yūh tix nawh to: tix hu: sawg ka

pāox grawm tix, hu: mhaing: tix yaog mau ka kix, kix pawk lox ah nin:

māwh māix pui dee mawx ang: yix tawng: ka māix , māwh kheu: nan:

yix ang: pon tawx māix yaog mau cie yix kheu: ang: māix tie māwh

pui daux veng yix heue.

Nyi lheu: nie ot sipie nie kha: siyia: ka kraung sang ceep eep sang

sawm: tix, tix ngāix hoik tix ngāix yam in: Nyi lheu: kied kleeih ka

kaing pa hoik yūh tix mai: ah nin: daux rhawm: tix phan: aux ca: kawn

24

ot ka daux veng in: yūh nin: aux yum ca: tix ngāix ngāix sax, māwh

kheu: nan: aux deeih ing: ka Aik tix daux nyiiex yix dee mhawm: son

aux heue. Yam hoek nawh daux nyiiex kix Aik nawh kied gāux

rhawm: gāux rhi: ka hoek pūx tix nawh kok pāox grawm pāox meed

tix daux yaong: khan kix mai: yūh poi jao hoek pūx tix heue. Yam an:

Ai mhawm: yaog le plai: cie tix hak pāox grawm tix khan kix nyāux

mai: ah tix nin: pāox grawm aux khan kix eue: pūx aux hoik grai:

khaing: aux hoik koe: phuan: liah num, phao: nawh deeh hoek ka

yiiex, aux kied gāux rhawm: gāux rhi: tom: kok pex yūh poi: gāux mai:

yix , daux nyiiex yix heue.

LAWG 15

(MAU LOE: RAWNG)

Dīx dīx koe: pāox grawm loe: kaux kix kiied sidaing: ih rhawm:

pāox tix bīx ma: bīx kaing tua, hu: jaw hu: sivang: hu: tau, nyiiex ma:

kix ka dēx ka pāox tix, kix ang: doh pon nawng: prīex khaing: pāox

tix, sak, sak tau. Plaing:, plaing: tau, hu: dee mawx hu: tau. Krax moh

krax pūx aik līh pāox tix heue.

Kix māwh ceu pui pa ang: tawng tix yūh laih li, ang: tawng tix

sawg mau khri:, mau pa sang cai: kix, kix cōh gaox nghox mai:tom:

tag yāox tix cai: mau ceeix ceeix heue.

Ka daux kix tix kaux ah nin: ex pui loe: kaux in: ex ang: tawng

tix yūh laih lai, ang: tawng singāix laih cau, nieb ot yūh nin: ang: lai

māwh ex keud kaing grawng son sang pon ex mau ku kaux ex awx.

An: tix kaux ah nin: awm: pa ah māix nux an:, kiied sidaing: khaw: ka

rhawm: aux te te, viang māwh kawx nan: son sang hu: ex tix yūh laih

lai, num mau ex ang: tie koe:, ex tom: kaw: num: tix ka pa tix lie? An:

tix kaux mhong: ah pāox grawm tix lox yūh nin:, nawh ah nin: paw

khi: aux lawk sawg ex ih daux krax pon ex mau nawh ah nan: ka pāox

grawm tix heue.

Son sang pon ex mau, māwh yāox māix dee mawx lie? Nawh

pawk lox kiex ah nin:, hu: ex tang: prāix tang: klawng: sawg ex ciang

25

mau, phan: ex hoik pon mau, ex guah sidu ka pāox tix, mai: ex yūh

num: mau lai tix ka, yam an: sax ex yūh lai mai: pon rao nie nie, ex

hoik māwh pui koe: mau, koe: khri: yam an: heue.

Kix sawg tix ciang: kix hoik pon kaing yūh tix, riang ciang:

kix khawm: uik māwh mau (3) rawng heue. Daux mau an: kix simie

tix nawng: kaux mawx kaux an:, jao koe: rhawm: kawk vawk yūh nin:

piang pāox tix, kiex (2)kaux phaw: lox yūh nin:, mau in: (3)rawng son

cie ax nong: ax tom: plaux pāox hu: ax yum, kiex ah nan: heue.

Pui pāox hu: kiex an: ka simie nang: tix nawng: mau an:, ah tix

plaux pāox hu: tix pa māwh pui ra: kaux kiex an: heue. Kiex ra: kaux

ka keud tix plaux nawh, nawh ka sang plaux nang: kiex, son sang

nawng: nawh mau an: heue.

Ot khaix an: kix hak pāox tix hu: laih, kiex ra: kaux liag plai:

tix kawng: mai: sau: sidah yum ka daux son sang tawx kiex ka pāox

hu: kiex, phan: nawh yum kiex yāox tix cie mau an: nong: nong: heue.

Kaw pāox hu: kiex an: ka simie nang: tix nawng: mau an: khaing: kiex,

kaw in: liag blāuh mai: sau: sidah yum ka daux blāuh an:, nawh sawg

pāox hu: tix, yam an: yāox ka pāox hu: tix nawh ah nin: ka kiex nieb

ex ing:, phan: ex hoek bang: laux, ex tom: ih blāuh liag aux, kiex ra:

kaux pawk lox nawh mai: ah tix nin: yiex ka hoik liag plai: pa sang

nyāux ex daux krax kiex ah nin: ka nawh heue. Yam hoek kix bang:

laux, kaw cao: liag blāuh an: teei: blāuh liag tix mai: tawx kiex ih,

khaix hoik ih pui an: kiex blāuh kiex goh piang tiex mai: yum dee an:

heue.

Ka daux bawg yam an: kaw cao: liag blāuh kied sidaing: gāux

rhawm: mai: ah tix nin:, yam in: mau pon yix loe: rawng an: hoik

māwh cie aux phao:, Ha:,Ha: ah ka nyiah tix heue. Kaw liag blāuh an:

ah nin:, plai: pa sang nyāux aux mai: blāuh hoik koe: phao:, nawh ang:

tie tawng hoik sau: pāox tix sidah yum ka daux kawng: plai: pa hoik

liag kiex an:, nawh sut kawng: plai: pa ot piang tiex mai: sau: tix

nyāux kah, ang: awt Rheung: nawh ceeng peed piang tiex mai: yum

26

nang: dom mawx dom an: heue.

Kawk vawk piang pāox, yāox kaing cāox.

Jao mau loe: Rawng, nawng loe: kaux.

Plaux pui yum, pui cum māix yum.

Ang: kheu: tix grai: paw yūh nai:.

Nai: nawk, kawk Rhawm: māwh jhawm: brai:.

LAWG 16

GRAWNG KRU NAING PATI ROBROM HAK TIEX VAX.

Kru naing Pati robrom hak tiex Vax jāh tix koe: daux 1989

num khix 4-17 ngāix, māwh kru naing pa kaw: tix mai: kawn: simēx

kawn: bon: pa lāoh pa lie, hak tiex Vax heue. Māwh kru naing pa kaoh

khaing: pui hak tiex khawm: uik, kix pau rien hak tiex bri ēx brum

kraung: nyiiex lhax tawng: eep sawm: rawm: nyāux pui hak tiex Vax,

son sang yāox kawn: pui hak tiex Vax tix lai ling ing: tiang ka pāox tix,

kix māwh cao: pa māwh khaox lawng o sat son ex heue.

Kru naing Pati robrom hak tiex Vax kraung naing nad mawg pa

kiex ex māwh nad mawg pa ang: sawg tix kheem:, yax yeem:, map nai:

cax hak tiex nyiiex yaong: cie pui, māwh nad mawg pa ang: sawg tix

yūh con can: ka mau khri: pui heue.

Daux kru naing Pati robrom hak tiex Vax, koe: pui ku ceu ka

daux Vax, la: hu, Siem, khang:, Hawx, Ai ni, Li saw, Miao, Prawng,

Pan se, Peung, Plang, A khiex, Mian, Yang, Law mie, māwh ceu pui

an: khankix heue. Ka daux pui ceu an: khankix (100)son 70% m āwh

kawn: Vax. Kru naing Pati robrom hak tiex Vax ang: guah ceu pui, ang:

guah simēx si bon: ang: guah been li, kham: tix yum, ang: lhawk ka ju

tix, pau rien, priēx khrawm: kawn: rai peu sin: mhawm: mhawm: heue.

Kru naing Pati robrom hak tiex Vax yaog tix kaoh vaoh tix cung,

māwh son sang tang: cung ex ka caong: cao: tix, saux yum ang: lai

lhat, pau nghox gox yaong: cox ngot ot nyiiex vīex pui yūh kaing

naing sivai prai teem: ang: lhat, mhat saux ang: deeih khaix tix,

27

simēx si bon: ang: lai guah kīeh māwh muah tix reu ceu tix mu:

khaing: heue.

LAWG (17)

LOX TOM: TAX LAI: MAI: TAX PANG:

Tax yiiex mīex keeing: pūx aik, pūx o:,

Paw lai yūh ex cung lu: lieh.

Paw lai kīeh ex tīeh rhawm: keud.

Sivoe Tax lai mai: Tax Pang:, hoik awm: ex taing: ang: koe:

jhawn:, hoik awm: ex kawn: ang: koe: keeing: daux bawg yam grēh

pui dīx kix plai:, ex nai: maung tix cie yam an:, Bawg yam krai pui

kix lox lhak, pui pa hak ex hu: ang: koe:. Sin: ex ciak ka gien: tix nieh,

Tax lai: sui:pa so: ex kaoh, Sin: ex ngien ka ngai: tix nieh, Tax pang:

ka: pa vaoh ex cung.

Saux vaig Tax lai: tang: pui nghe:, saux kre Tax pang: tang: pui kēh.

Si ngāix sawm: kiex khrawm: ex tau, kīeh ex gau pāox tix mi.

In: māwh rhawm: muih lai: mai: pang:.

Paw lai yūh ex ngawm lu: lieh, sam: pak ca hoik luan khaing:ex

Paw lai yūh ex tīeh lhu: lhia: in: hoik māwh pot ha pak cad.

Cao: kap Tax ngox kat.

LAWG (18)

Pati robrom hak tiex Vax.

Dīx dīx hak tiex ex kawn: Vax, hoik koe: mie rheng: mie mheen: num

māwh nieh, ang: ex co laux simiang cao: pa giex kuang:, kraix

khrawm: ex māwh sikah tix mu: hu: tix diang, simiang ting cao: pa

giex kaing: mai: khrawm: ex kawn: Vax awm: Nyiiex tix lhang: dang:

tix mu: ang: koe: māwh simiang eeng, cao mi, sipug ru pa māwh cao:

kaing: nong: nong: kix yūh tix koe: lien: koe: nad, pauh plaux pāox tix,

keeig krao: vao nyiiex pāox tix, grhang: klawng: sawm: rawm: nyāux

pāox tix, seed meu ma: gha: meu prāix tix eeng hoik tix eeng son sang

hoek hu: lai ling ing: tiang ka pāox tix ang: yie, tix blah kuad tix yūh

28

cun: ka pāox tix daux krax daux laux, ang: tie koe: simiang cao: pa

prawng, cao: pa raw pie tix kaux kawx heue. pui mawx koe: lien: koe:

mau pui an: hoik sawn: cao: tix māwh simiang pa lāoh tix kaux, daux

been prim: dīx awm: ex daux kaung: Meung mhau: nong: dīx phe koe:

mie ju ang: ex krup tix tawng khawm uik, can cub cao: kaing: in:

khankix tix blah krai tix yūh son ex kawn: Vax te te māwh sawg kix

son nyiiex ma: cao: tix, jao lai puing: lai tap kix pāox tix, keeig krao

vao yaong: pāox tix, pui hak tiex kawn: rai peu: sin: kiied sidaing: kha:

rhawm: kha: rhi: tix son kraung: ceep eep sawm: rawm: nyāux tix,

kraung: naing nad mawg, kraung: naing pa shiao kix māwh khin: kha:

kawn: pui kuceu pa ot daux haktiex ex Vax heue.

Daux bawg yam an: been ot been koe: kraung: ceep eep sawm: ex

ang: ih pāox tix, nie pui hot pui kha: rhawm: tix khaing: pui mag pui

mi 80% māwh pui hot plak iak māwh pui kub pui koe: bāux yam an:

haktiex ex Vax kiied sidaing: nu tix ot, pui brīex pui baug, pui cun: pui

cam: kiied haoh kiied dah ku dee, ang: doh yāox krax nyum ot singih

koe: tix bawg kawx heue.

Jāh 1966 num Tax Pang: khrawm: krunaing jawm prāix haktiex

Tāoh mie, Tax lai: khrawm: haktiex Pang vai, Tax khrawng: khrawm:

haktiex cawng simiang puing: can cub caw pa ang: mhawm: to: kaing:

haktiex ex Vax, jāh bawg yam an: Tax lai: Tax Pang: sitoe kru naing

pa koe: tix sitoe mai: Pati kom miu nit Meung Man, 1971 num

khix(4-28)ngāix, ngāix kap kiex tom: puing: Meung Mhau:, Meung

Mhau jīeh singāix an: heue.

Jāh yam an: Pati kom miu nit Meung Man yaog tix yūh simiang

daux haktiex ex Vax, kix sum: vawng tix daux Pang sang, dee koe:

Vawng ex haktiex Vax yam in: heue.

Pa ti kom miu nit Meung Man giex kaing: daux ex 20 num, yam

an: ca: māwh kīeh kix ex ot tix puing: naing ang: lai keud krax sak

vaig naog tu, ang: lai keud son sang brax kua: kawn: pui, lhah khaox

hoik hot ku gawng, rawm: klawng: sang hit ku tāoh, jao koe: kaing pa

29

yūh nin: Tax lai: Tax Pang: phan: ang: pluat tix tik cao: kaing: māwh

kom miu nit Meung Man ang: ex doh tau tix yāox krax haok krax

huan:, kiex tom: khrawm: kru naing ku ceu pa ot daux haktiex Vax

khawm: uik haktiex ex Vax heue.

Daux 1988 num khix 12-20 ngāix sum ceu kaux Pati rob rom

haitiex Vax in: māwh singāix kēh Pati rob rom haktiex Vax te te heue.

Māwh jao pa tix ex kok māwh Pati rob rom haktiex Vax lie? Voe

in: dīx ex kawn: Vax pu prat pru prang: ex tang ot tang koe: ex mai:

cao: kaing: mawx cao: kaing: an:, ang: ex doh pon dēx mai pāox tix,

puing: pauh ex pāox tix, ang: ex khaw: mai: pui tang: ceu tang: cad pa

ot daux haktiex ex tix bawg kawx jao koe: ceu kaing pa yūh nin: Tax

lai: Tax pang: ang: gūah ceu pui, ang: gūah simēx sibon:, ang: gūah

been li ot koe: cao mu, māwh cub caw tix mu: kīeh māwh Pati tix mu:

cao: pa lhaong: bung: mai: cao: giex kuang: kiex ah yūh nin: ex tom:

kok ceu kaux māwh Pati robrom haktiex Vax heue.

Pati robrom dee bleeih māwh can pui pa hoik tang: ot tang: koe:,

pui hoik pu phrat pru prang: khaing: pāox tix, deeh robrom tix ot tau

awm: nyiiex tix lhang: prang: tix gawng: heue.

LAWK (19)

MEUEK NĪEX MAI: SIGRA:

Dīx dīx koe: cub meuek nīex, kix yūh tix ot nyiiex piang khaox

son yam rāux, mai: sawg tix dēuh ceu pa ih pa un: son daux rāux kix

ang: laux ang: lee tix, ang:tien ang: ot pie tix mu: kawx heue. Daux

yam an: daux meuek nīex an: khankix koe: tix mu: nawh tang: hu: e ie

tix nong: nong: mai: lai ling tix sawg can ceu prīex pa sang dēuh kix

tix ih daux rāux, nyiiex ot kix hoik kaux, hoik mhawm: deuk māwh

ngie prīex ih kix pa ang: nyiang kub heue. Yam an: meuek an: jiet

sipub mīex sigra: tix mu: dēx khaox tix pang:, meuek an: ah nin: ka

mīex sigra: an: mīex sigra: goih krax voe aux liak, sang hu: sawg aux

prīex ih yīx yam koe: bawg yam aux, meuek ah nin: ka mīex sigra:an:

heue.

30

Mīex sigra: “A lie” māix ah ka tix moi: mu:, yūh loi loi ang:

chix lie? Ah ka meuek an: māwh ang: māix nyiang sawm: ngawb lie?

Chawk meuek ah nan: heue. Hoik dēx līh rāux ang: māwh lie? Ang:

aux tie ah sawg tix son prīex ngawb prīex bo nong: nong:, sang dha:

aux tix sawg prīex ih yīx son daux rāux, māwh ang: māix sawg tix

dēuh prīex ih tix son daux rāux lie? Meuek chawk mīex sigra: yūh nin:

heue. Mīex sigra: pawk lox meuek, paw vi yūh māix khi: ka son aux,

son sang līh rāux kawn lang: bawg yam, māix nieb yūh tix khi: son

aux yūh pa tix lie? Ca: māwh keud aux son māix daux rāux meuek ah

nin: ka sigra: an: heue.

Ang: cāox, māix paw dak khi: son aux prīex pa sang ih aux son

daux rāux kied nie tix mie nyao, phan: māix khi: son pa sawg ih pex

daux rāux, sau: riang pex sawg tom: kub son pex, phan: māwh aux,

aux ang: khi: ka tix ceeix kawx heue.

Meuek khan: kix ang: laux ang: lee tix sau: riang sawg prīex son

daux rāux khawm: uik tix, kix hoik kied pon pa ih son tix daux r āux

nie nie, rāux hoik līh phao:, meuek nyiiex ot son daux rāux hoik kaux

mhawm:, viang māwh prīex ih kix kawx hoik kub hoik koe: lhiex ting,

bhaung: ting, kuat līh kawx mie ding, ang: kix lai khi: ka tix ceu kawx

heue. Mīex sigra: pa sidaing: nieh an: kha: siya: tix daux lhiex, daux

pre, daux bhaung: daux kuat, lheu: khaing: an: kha: rhawm: kha: rhi:

ka ang: prīex ih tix koe:, nawh yāox tix gu: lhiex pre, bhaung: kuat

daux bawg rāux ku ngāix ku sawm: heue. Mīex sigra: an: yāox tix

kham: geu ceu kaing pa yūh nin: yam koe: bawg yam, nawh ang: sawg

yūh ceu pa kham: tix yūh, ja lao māwh yūh son pui tang: kaux, pie

prīex pa sang ih cao: nawh, ang: sawg tix yūh, sawg tix dēuh, nawh

tom: tix tang: heue.

Ex kawn: pui kraung: pa sang ceep eep pa sang sawm:, phan:

ang: sawg ang:khrawm: yam brax yam nyawm tix, phan: hoek yam

saux, phan: ang: māwh nan: yam kuad ex, ex kawx teu rien tix kha:

rhawm: tix awm: mīex sigra: an: nūx heue.

31

LAWG (20)

SOX PI CAO:

Dīx dīx koe: prāih tix mu: kheu: kin: sang nyāux nawh rawm:, son

sang yāox nawh tix nyāux rawm:, nawh tom: laig daux klawng:, Viang

māwh kawx nin: nawh ang: yāox rawm: kheu: hoik hit rawm: khaing:

daux klawng: jao caw bawg rung prāix rawm: klawng: an: hoik hit uik

heue. Mīex jhawm: simie prāih an: tix nyāux rawm: hoik kin: daux

rhawm: nawh mīex nyao, sawg kawx rawm: dee mawx hoik kroh,

hoik hit rawm: ku klawng:, nawh ang: nyiang yāox tix nyāux rawm:

tom: hoik dēx klip singāix prāih an: ca: bāox nung: nien: tix hu: sawg

rawm:, yam an: sawn: māwh mhawm: son: nawh, nawh jiet yāox cao:

yūh ma: tix kaux, mai: ah nin: ka cao:yūh ma: an: Tax cao:ma: eue:

kin: sang nyāux aux rawm:, Viang aux hoik sawg mie ding klawng:

nieh, ang: aux yāox rawm: pie tix jauh, jao hit rawm: klawng: ku sidāh,

phan: rawm: koe: ka māix yūh buan: son: tawx aux nyāux ceeix liak,

yam in: phan: aux ang: yāox tix nyāux rawm: aux teu yāox tix yum te

te heue. Pui yūh ma: jhak tix yāox prāih an: rug dēx sang yum jao ang:

nawh yāox tix nyāux rawm:, māwh kheu:nan: rawm: pa viex nawh tix

nyāux son tix ngāix nawh tawx prāih an: nyāux khawm: ah tix nin:

phan: aux tawx māix nyāux rawm: pa viex tix ang: lai rheng: aux lai

yāox tix yūh kaing daux ma: jao uik rawm: pa sang nyāux aux heue.

Cao: yūh ma: tawx prāih an: nyāux rawm: khawm: uik, yam an:

prāih tom: tag pon su: shax mai: toek bhawm: tix, prāih an: ah nin:

lāoh lie ting buan: son:, jao tawx māix aux nyāux rawm: nyāux tix,

yam in: aux hoik pon tix luan: khaing: daux saux daux yum, jāh in:

singāix can: to: ma: pa van: māix khawm: uik son sang ang: sim:

saik lai:,kiang, khankix yūh sum:yūh laux yūh nai: aux lawk māwh

cao: pau māix in: heue.

Prāih ah yūh nin: ka cao: ma: an:, ot kaing: an: can ceu pa sum:pa

van: pui yūh ma: pa plix plix, pa tai tai, pa ot daux tiex awm: hon:,

hon: tie, kraox hoik sak hoik kaux rhawm: uik, prāih an: yāox kied

32

simie tix ih, māwh kheu: nin: prāih an: hoe: tix ih can ceu pa sum: pui

yūh ma: khaix ang: nawh ot daux ma: heue.

Pui yūh ma: yāox hoik laux kaing yūh tix yūh nin:, nawh keud

yūh nin: daux rhawm: tix, tom: māwh pa tix pa uik yūh to: ma: aux in:

lie? An: tix ngāix nawh yūh tix ing: Viang māwh nan:, nawh ang: tie

rug ing: nawh mox tix ot praok ma:, kuan tix jhak cao:ih to: ma: pa

yūh tix ang: awt rheng: mie glang: mawx tix, nawh yāox māwh prāih

pa kee tix ih to:ma: pa yūh tix heue. “aw” khaing māwh pot māix pa

uik yūh to: ma: aux pau māix jhak tix, tix ngāix ngāix sax ah nin: mai:

cao: yūh an: jawg tix lawng ma: tix mhawm: mhawm: lheu: khaing:

cao: nawh pui tang: kaux ang: pon laig daux ma: heue.

Yam hoek bawg rung prāix prāih sawg tix nyāux rawm: ang:

yāox, prāih an: bāox hu: mhaing: tix nyāux rawm: ka pui yūh ma:,

yam an: cao: yūh ma: ah nin: ang: aux viex rhawm: pa sang tawx ka

pui tang: kaux nyāux, aux viex ngie son cao: tix nong: nong: heue.

Prāih ah, pui yūh ma: eue: cāox rhawm: ka aux ceeix liak phan: māix

ang: tawx aux nyāux rawm: teu yum aux te te yam an: cao: ma: ang:

aux lai koe: rhawm: tix teem:, mai: tax māix prāih pa ang: tawng:

buan: son: nyāux rawm: ra: bawg. Hu: dee sang hu: māix, rawm: pa

sang nyāux māix ang: koe: dee ot aux heue. Prāih pa ang: tawng: buan:

son: jao ang: yāox tix nyāux rawm: nawh yum tan: heue. Cao: ma: lieh

prāih an: mai: viex kawn: nyiiex tix ih nēx prāih an: khawm: uik heue.

LAWG (21)

PUI MAP PĀOX YĀOX PA KAIG.

Dīx dīx koe: rawm: klawng: ting tix klawng:, ka daux rawm: klawng:

an: koe: kax, tam:, rēeh mai: tam: kax khankix heue. Ka piang ceu an:

khawm: uik māwh goe: rawm: pa māwh simiang kix, goe: an: sidaing:

map nu: nai:, khaox glon pon yūh sang yūh ka mawx, teei rhawm: cao:

tix ting rhawm: cau nyhau ka piang can ceu pa ot daux klawng: ting an:

heue.

33

Kax, tam: mai:tam: kax khankix jao ang: kix doh sidu riang mai:

goe: an: kix ca: gun, ca: yeung tum kaing: tix jhak pa yūh goe: an:,

yāox ang: pui mawx tix pon ne pon raw pon ah ka tix, nawh nie nieb

tix yūh jhawm: tix ka piang ceu pa ot daux klawng: an: heue:. Tix

ngāix hoik tix ngāix kīeh kax mai: can pa ot daux klawng: ting an: ang:

nyawm: ot, nyawm sawg tix ih ceu pa ih kix, kix ot khawm: pru:

khawm: yaoh, khawm: lhat tix ka goe: cāox an: jheeing: jheung: heue.

Goe: an: yāox lhat graung kix ka tix nawh nie nieb tix glhat yūh

kix lhat ka tix, can ceu kax mai: tang: ceu yāox tix ang: nyawm ot siu:

koe: tix bawg kawx heue. Can ceu pa ot daux klawng: ting an: khawm:

uik, hoik kied lāux rhawm: lāux rhi: jao jhawm: yūh goe: rawm: an:

kix ang: tie pon pawk bīx tix ka nawh heue. Kix simie tix pawk bīx tix

kawx, riang riang rao kaux hak kix ang: tie doh sidu mai: goe:rawm:

an:, kix yūh kawx māwh ngie gīex going, kix tawng ang: tix doh pēx

ka goe: rawm: ca: ot khawm: ang: tix singēh rhawm: yūh nan: heue.

Daux tix ngāix rēeh ting tix mu: kok can ceu pa ot daux klawng:

ting an: hoek ka tix, rēeh an: jāh tix krai lox ah nin:, kok aux pex hoek

tin:, grawng: māwh yūh nin:, aux keud tix yāox pa yūh goe: rawm:

cāox caig in: cha: nie map tix ih ex, māwh kheu: jao in: aux sang kīeh

ex khrawm: tix pawk bīx ex ka nawh, rēeh krai lox ah nin: ka can pa

ot daux klawng: ting an: heue. Son sang pon pawk ex bīx tix ka goe:

cāox caig an: ex tom: yūh ka mawx lie? Can pa ot daux rawm: khawm:

uik chawk rēeh yūh nan:, rēeh pawk lox kix ah nin:, aux sang hak goe:

rawm: cāox caig an: silah tix tiang klawng: ting in:, māwh pui mawx

pa hoek toi: klawng: plak an: voe pāox tix lie? Yam mhong: cub can

ceu pa ot daux klawng: an: khankix ka lox pa ah rēeh, kix khawm: uik

nyiah ah “Ha:! Ha!” māwh yhot māix ang: māwh lie, mīex meung

māix pa ang:awp ang: phai: yūh nin: nieb pon hak goe: rawm: pa phai:

pa ting riang silah tix tiang klawng: ting yūh nin: ang: doh chix, ang:

doh chix, māix paw vi krai lox pheem: lox deux yūh nin: liak heue.

Yam an: rēeh pawk lox kix ah nin:, pex ca: nghiet lox krai aux tom:

34

hoik ha, phan: māwh pa keud aux māwh yūh nin:, aux sang dēuh rēeh

ra: mu: ot sivoe goe: rawm: cāox caig an: tix mu:, ot khaix nawh tix

mu: yam dēx hoek goe: rawm: cāox caig an: māix kīeh yāox māix

piang rawm:, khaix an: māix dēeh mox tix greem: rawm:, rēeh tawm:

lox yūh nan: ka pāox rēeh tix heue.

Yam an: can pa ot daux rawm: sidu rhawm: ka pa keud rēeh, kix

tom: cu lox rēeh an: kīeh yūh yāox awm: pa keud tix heue.

Son sang song: rhawm: goe: rawm: cāox caig an: mai: son cu

nawh tix silah tiang klawng: ting mai: rēeh, rēeh tom: gau tam: ah lox

ang: nieb ang: ca: ka goe: rawm: cāox caig pa sidaing: nieh, mai:

maung ngie it tix, ang: sa: yūh tix ceu, ang: māix tawng tix kaig ka

luan: nieh tix khaing: pui lie? Yam an: goe: rawm: cāox caig an: kied

song: rhawm: ka mhong: tix lox ah tam: maung māix tam: diep pa ang;

koe: nēx koe: nham: māix ka ting rhawm: ah nin: ka aux pāuh aux

māix yum phao:, goe: rawm: cāox cāig an: ah tix sang sau: tix ka tam:,

tam: nyiang ha:, nyiang ha: lox in: māwh rēeh pa cau aux ah ka māix,

Viang māwh nan: ang: aux nyiang krai māix mhong: uik nawh kawn

hak pax silah tix tiang klawng: ting in: heue. Māwh tien māix yam

mawx māix krai aux mhong: sang dēeh ing: krai aux nawh mhong:

heue. Yam mhong: goe: cāox caig an: lox pa ah tam:, nawh nyiah ah

‘HA: HA:’maung rēeh pa pheem: pa ang: pon brax, ka nieb pon hak

aux silah loe rawm: “chix” krai nawh mhong: Viang māwh kawx nin:

caw yiex tix yūh si jax mu kheu: phan: aux som, nawh sang yūh pa tix

ka aux lie? Phan: nawh som aux sang ih nēx nawh, phan: koe: alīah

singāix yiiex lawk silah pāox tix ah nan ka nawh goe: rawm: cāox caig

an: tawm: lox yūh nin: heue. Hoik hoek alīah ngāix, rēeh hoek ka goe:

rawm: cāox caig phao: goe: rawm: cāox caig an: jhak rēeh kied sang

nyīeh te te, rēeh ah paw māix nyiang nyīah ka aux, sivoe ka: ang: ax

nyiang tiang klawng: pau pau ax gaig tom: sidāh ha heue. Sivoe ang:

ax nyiang silah pāox tix aux koe: lxo mhaing: ka māix Tax ceeix, yam

an: goe: rawm: cāox caig an: pawk lxo rēeh, “chix” māwh sang

35

mhaing: māix pa tix mhaing: heue.

Rēeh māwh jao māwh māix simiangting daux klawng: ot ex, jih

jiang ting daux glang: gleeing:, phan: māix sum, māix caw tix ang: lai

pon tix yūh simiang ka piang yīx can pa ot daux klawng: in, phan:aux

sum, māix ih nēx aux, pa ah aux in: cu māix lie? Cu, cu, goe: rawm:

cāox caig gāux rhawm: ka mhong: tix lox rēeh te te kheu: hoik keud

nawh tix ang: doh nieb ang: pēx pot rēeh an: heue.

Rēeh ax jāh phao: 1,2,3 yam dēx sang hoek goe: rawm: cāox

caig an: praok klawng: rēeh pa hoik dha: tix ot sivoe goe: rawm: cāox

caig an: kīeh goe: rawm: cāox caig an: yāox ka tix, goe: rawm: cāox

caig bāox hak kiex dēeh pa hoik ot khaix goe: rawm: cāox caig an:

bāox yāox nawh, yam an: goe: rawm: cāox caig an: kied song: rhawm:

dēeh ghaok dēeh dung: yūh lung loe tix rawm: son sang pēx ka rēeh,

Viang māwh kawx nin: dee sidah nawh sidaing: taug, maing taix

maing caong:, dee nghoik goe: rawm: cāox caig an: yum daux rawm:

klawng: ting an: heue.

LAWK (22)

SOK NGAI:

Sok ngai: kied māwh ceu pa daox pa am: mie ding tawng māix

nang: lie? Ka daux kraung to: kaux ex kawn: pui pa daing: awn:

sidaing: piao: mai: pa nie yūh kaing māwh ngai: ex heue. Māwh kheu:

nin: son sang ang: ngai: ex saux, son sang ang: lāux ex caw tix priex

riien mhawm: mhawm: heue.

Sok ngai: ot daux siang: pa kied kiien: mai: māwh si yieb ngai:

mai: hauk ngai: ex cao: pa pau ka heue. Ngai: yam yāox ka pa riang

kied ting riang chix yieb tix, son sang ang sikau: mai: son sang ang:

ngai:ex kuk, māwh hauk ngai: ex cao: pa kuan ka, phan: ngai:ex kuh

māwh siyieb ngai: cao: pa blah mai: cao: yieb heue.

Sok ngai: māwh sidaing: yūh nawh kaing ku singāix māwh kheu:

nin: caw tix kīeh jawg tix it mai: laux tix lāoh lie, phak ngai: tix ka

rawm: pa singax singēh ku singāix, son sang riang ngai: exmai: koe:

36

riang caw tix ih nēx kawn: kax, taux lhax pa klai, pa ngha: pa khraox,

plix ap lheung: pa raoh, can ceu plix an: khan: kix caw tix ih, tix pīex

ku singāix, tom: yūh nin: ngai: ex mhawm: riang mai: pon yūh kaing

rheung: rheng: heue.

Bawg tix blah yie laig siproe, sikau: daux ngai: ex, mai:ngai: ex

yie saux jao, yam an: phan: ngai: ex saux, ang: pon tix pu: pi: tu taig

ha taix tix, phan: pu: pi: tu taig ka taix tix, ngai: ex caw: tix saux ka

heue. Chix dug chix lāux ngai: ex tang:, can Viang pa kawp mai: tiax

ex laig daux ngai: ex, khoek taix tix singax khaix an: tom: pon giex

ngai: tix awx. Phan: māwh man: khoek ngai: tix plah pa nie shiao pui

ka phan: teei tix khiao, chix pon jhawm: saux , saux ngai: jao heue.

Paw vi dēuh lai dēx mai: ngai: tix yam phat lai, yam phat lai, phan:

saux ki:ngai: yam an: jhak dee singai, paw it khawm: phat tix lai, dee

ang: pa riang sidawng: phan: phat lai dee faik, dee ang: riang, dee ang:

pa riang kub, sidaing: pon ex jhawm: saux, saux ngai: ka heue.

Ex kawn: pui Viang lhak, Viang mhawm: griang kawx mie ding,

koe: mau khri: kawxx mie ding, phan: ngai: ex dug, ex līh tix māwh

jung pui pa mai: maung daux pāox kawn: pui tix heue.

Ngai: pa riang awm: shiang: pa mhom: phan: ngai: ang: riang

awm: kiang pa yum. Mhawm: griang mie ding, phan: angai: lāux

sidāuh māwh lāux maung.